نقش آموزش عالی در رشد علمی و اقتصادی بر اساس برنامه ششم و چشم‌انداز

نقش آموزش عالی در رشد علمی و اقتصادی بر اساس برنامه ششم و چشم‌انداز

 

بر اساس چشم‌انداز ۲۰ ساله ، کشور در پایان چشم‌انداز بایستی  جايگاه اول اقتصادي، علمي و فناوري در سطح منطقه آسياي جنوب غربـي (شامل آسياي ميانه، قفقاز، خاورميانه و كشورهاي همسايه) با تأكيد بر جنبش نرم‌افزاری و توليد علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادي، ارتقاء نسبي سطح درآمد سـرانه و رسـيدن به اشتغال كامل کسب نماید همچنین بر این اساس ایران اسلامی در ۱۴۰۴ ،برخوردار از دانش پيشرفته، توانا در توليد علم و فناوري، متكي بر سهم برتر منابع انساني و سرمايه اجتماعي در توليد ملي خواهد بود .

ادامه مطالب

مروری بر وضعیت سالیان گذشته ،چالش‌ها ،اقدامات و سیاست‌های برنامه ششم می‌تواند ضرورت تلاش ملی و حداکثری را نشان می‌دهد .آموزش عالی در سالیان گذشته گسترش کمی را در پیش گرفت به‌طوری‌که در سال ۹۲ میزان دسترسی به آموزش عالی ( نسبت دانشجو به جمعیت ۱۸-۲۴ سال ) به حدود ۴۴ درصد رسید .این میزان در سال ۹۴ به ۵۰.۶ رسید و برای انتهای برنامه ششم ۵۴ درصد پیش‌بینی‌شده است .در عوض تعداد دانشجویان خارجی به‌کل دانشجویان در۲۴ صدم درصد متوقف شد که این عدد در ۹۵ به ۴ دهم درصد رسید و برای سال ۱۴۰۰ حدود ۷۵ هزار دانشجوی خارجی و سهم ۱.۷ درصدی پیش‌بینی‌شده است ..سهم دانشجویان کاردانی از ۲۲.۳در سال۹۲ به۲۲.۵ درصد در سال۹۵ رسید و برای انتهای برنامه ششم ۲۳ درصد در نظر گرفته‌شده است .  سهم دانشجویان تحصیلات تکمیلی ۱۵.۴ در سال ۹۲شد که برای انتهای برنامه این عدد ۳۰ درصد پیش‌بینی‌شده است .

سهم اعضای هیئت‌علمی تمام‌وقت استادیار و بالاتر به‌کل اعضای هیئت‌علمی تمام‌وقت در سال ۹۲ به حدود ۵۸.۲ درصد رسید .در ۹۴ این عدد به ۶۳ درصد رسید و برای سال ۱۴۰۰ به ۹۳ درصد خواهد رسید . نسبت دانشجو به اعضای هیئت‌علمی تمام‌وقت نیز از ۳۰ نفر در سال ۹۲ در سال ۹۴ به ۲۶رسید که درنهایت در پایان  برنامه به ۲۰ نفر خواهد رسید .

رتبه ایران در نانو ششم و در تولید علم از ۲۴ در سال‌های اخیر به ۱۵ رسیده است. (یعنی سهم ۱.۸۵ درصدی در کل تولید علم در جهان )  برای انتهای برنامه رتبه ۱۲ مدنظر است .افزایش تعداد پژوهشگر به ۲۶۰۰ نفر به ازای هریک میلیون نفر از دیگر هدف‌های برنامه توسعه می‌باشد .  .این در حالی است که باوجود سهم مناسب نفت در میزان تولید ناخالص داخلی ،کشورمان با ۴۱۲ میلیارد دلار، رتبه جهانی ۲۷ را در میزان تولید ناخالص داخلی کسب کرده است این امر نشان می‌دهد که باوجود کسب رتبه‌های مناسب علمی ، به‌کارگیری علم در تولید و صنعت و … روند مناسبی نداشته است . به‌عبارت‌دیگر سطح تعامل آموزش عالی با نیازهای بخش‌های اقتصادی –اجتماعی کشور بسیار پایین است .ضعف در اداره اقتصادی آموزش عالی و تعاملات ناکارآمد در مراکز پژوهشی بین‌المللی از دیگر عوامل مؤثر در این خصوص بوده است .

در سند برنامه ششم توسعه برای تحقق هدف هماهنگی بین برنامه‌های آموزش عالی با نیازهای بخش‌های اقتصادی –اجتماعی کشور راهبردهای چون هم‌راستا نمودن آموزش عالی کشور با نظام اقتصادی –اجتماعی ، متناسب‌سازی تحصیل و اشتغال ،مأموریت گرا کردن مؤسسات آموزش عالی با رویکرد آمایشی و توسعه پایدار ،متنوع سازی مدارک برای پاسخگویی به نیازهای جامعه لحاظ شده است .

رقابتی کردن فعالیت‌های آموزش عالی به لحاظ اقتصادی ،قیمت‌گذاری واقعی خدمات آموزشی ،تحول در تأمین منابع مالی و انسانی و توسعه منابع دانشگاه‌ها از محل تبدیل علم به ثروت از راهبردهای در نظر گرفته‌شده جهت تحقق هدف کارا مدسازی اداره اقتصادی آموزش عالی کشور می‌باشد .

به نظر می‌رسد ارتباط صنعت و دانشگاه بایست از امضای  تفاهم‌نامه و تعاملات حداقلی به سمت ارتباط اجرایی تنگاتنگ حرکت نماید .اثبات توانمندی دانشگاه‌ها در رشته‌های مختلف می‌تواند اعتماد صنعت و تولید را دوچندان نماید .معمولاً برخی صنایع و شرکت‌های تولیدی همکاری با دانشگاه را هزینه زا ، کندی امور و ریاست بر کارها می‌دانند .البته در امور تولید دانش‌بنیان موضوع متفاوت است و دانشگاه خط مقدم است اما در همین زمینه نیز در بخش تجاری‌سازی مشکلاتی گریبان گیر دانشگاه‌ها می‌باشد .بودجه برای تولید دانش‌بنیان ۲۰۰ میلیون دلار می‌باشد که کافی نیست در ضمن به جهت سخت‌گیری‌های موجود مراحل اخذ مجوز شرکت دانش‌بنیان طولانی و خسته‌کننده است .حمایت از تولید دانش‌بنیان صرفاً تخصیص وام ارزان‌قیمت نیست .بهبود فضای کسب‌وکار ،تقویت مراکز رشد و کارآفرینی ،تغییر محتوی و سرفصل دروس از مطالعات صرف به سمت پژوهش‌های کاربردی ، ایجاد فضای مناسب برای فرایند تجاری‌سازی و … می‌تواند مسیر حرکت به سمت برنامه چشم‌انداز را هموار نماید .در این برنامه کسب جایگاه اقتصادی ،علمی و فناوری در منطقه و استفاده از تولید دانش‌بنیان در کنار هم موردنظر است بنابراین آموزش عالی مسئولیت بسیار بزرگی دارد و در این راه تدبیر و تلاش همگانی ضرورت دارد .امید است دانشگاه‌ها نقش شایسته خود را در این مسیر با تعامل دولت و مجلس محقق سازند .

 

دکتر مریم بهبودی محقق و مدرس دانشگاه

 

کارآفرینی، ایجاد تشکیلات جدید در صنعت دانشگاه MIT ماساچوست

کارآفرینی، ایجاد تشکیلات جدید در صنعت

دانشگاه MIT ماساچوست

 

دانشگاه MIT یک دانشگاه خصوصی واقع در شهر کمبریچ در ایالت ماساچوست آمریکا است که دارای 5 دانشکده اصلی (علوم، مهندسی، معماری و برنامه‌ریزی، مدیریت و علوم انسانی و علوم اجتماعی)، یک کالج درمانی و فناوری و 32 گروه آموزشی است. جالب آنکه در این دانشگاه دانشکده حقوق و پزشکی وجود ندارد. این دانشگاه یکی از بزرگ‌ترین مؤسسات آموزشی ایالات‌متحده آمریکا به شمار می‌رود که هرساله رتبه اول را میان دانشگاه‌های مهندسی جهان کسب می‌کند. این دانشگاه یکی از بزرگ‌ترین و برترین مراکز علمی-تحقیقاتی دانشگاهی آمریکا و جهان بر اساس جدیدترین رتبه‌بندی QS است. این مؤسسه از گذشته تابه‌حال به خاطر آموزش و پژوهش در زمینه علوم فیزیکی و مهندسی و به‌تازگی نیز علوم زیستی، اقتصاد، زبانشناسی و مدیریت شهرت زیادی به دست آورده است.

دانش‌آموختگان این دانشگاه تاکنون 80 بار در رشته‌های مختلف موفق به دریافت جایزه نوبل شده‌اند. مفاخر این دانشگاه در تأسیس و راه‌اندازی شرکت‌های معروفی همچون «اینتل»، «com3»، «مک‌دونالد»، «داگلاس» و «راک ول» نقشی اساسی داشته‌اند. ازجمله دانش‌آموختگان ایرانی این دانشگاه می‌توان به نام آقایان علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و وزیر سابق امور خارجه و محمدعلی نجفی سیاستمدار اشاره نمود.

یادگیری به همراه کار در حقیقت یک تجربه بزرگ آموزشی در MIT است و فرهنگ اولین اختراع و پایه و اساس اکوسیستم نوآوری است. اکوسیستم کارآفرینی MIT از آموزش، تحقیقات، شبکه‌های اجتماعی و پدیده‌هایی که در رشد سریع کارآفرینی سهیم هستند، تشکیل‌شده است درواقع این اکوسیستم از گذشته‌های دور یعنی از زمان تأسیس آن در سال 1861 منشأ می‌گیرد.

در این دانشگاه رابطه بسیار محکمی بین دانشگاه و صنعت وجود دارد که در طولانی‌مدت ایده‌ها را در دنیای واقعی به حقیقت می‌رساند و مسیر آن به سمت بازار رو به تکامل می‌رود. ایده همراه با سرمایه‌گذاری‌های جدید رو به افزایش است و MIT به تقویت چشم‌انداز نوآوری تغییر و توسعه راه‌های جدید برای کوتاه کردن مسیر از الهام به واقعیت متعهد است.

 

فارغ‌التحصیلان فعلی کارآفرینان آینده

این دانشگاه از مدل دانشگاه‌های پلی‌تکنیکی استفاده کرده و تأکید زیادی برساخت آزمایشگاه داشته است. تأکید اولیه بر فناوری‌های کاربردی در سطوح کارشناسی و کارشناسی ارشد منجر به همکاری بسیار نزدیک این دانشگاه با صنعت شد. محققان در این مرکز بر روی پروژه‌های رایانه‌ای، راداری، سیستم‌های هدایت حرکتی در دوران جنگ جهانی دوم و جنگ سرد مطالعه می‌کردند که این مطالعات به توسعه سریع دانشکده‌ها و فضای دانشگاه کمک فراوانی کرد. دانشگاه، دانشجویان را به دانش موردنیاز مجهز نموده تا بتوانند ایده‌های خود را به جهان عرضه و امکانات و تزریق نوآوری را به هنر نوآوری تقویت نمایند. در این دانشگاه برخی برنامه‌های تحقیقات میان‌رشته‌ای برگزار می‌شود که دانشجویان می‌توانند در آن شرکت کنند.

دانشگاه MIT در توسعه و پیشرفت کارآفرینان پیش‌قدم بوده است و در طی 20 سال MIT اقدام به تأسیس بیش از 30 رشته کارآفرینی جدید نمود و این اقدام باعث افزایش شمار دانشجویان در این رشته گردید. کلاس‌های تیمی تأثیر بسزایی بر درک دانشجویان مدیریت، مهندسی و سایر رشته‌ها داشته و این امکان را فراهم می‌سازد که آن‌ها با شرکت‌هایی که در حوزه کارآفرینی فعال‌اند آشنا شوند که این مسئله منجر به تأسیس شرکت‌های جدید بسیاری گشت. 85% کارآفرینان فارغ‌التحصیل این دانشگاه معتقدند که فارغ‌التحصیلی از دانشگاه MIT تأثیر بسزایی در شکل‌گیری اهداف شرکت‌هایشان داشته است.

MIT امروزه از فرهنگ کارآفرینی پرباری برخوردار است و بازده مالی بالای شرکت‌هایی که توسط این دانشگاه تأسیس‌شده‌اند می‌تواند آن را در رتبه یازدهمین اقتصاد بزرگ جهان قرار دهد. اولین اقدام تشویقی جهت سوق به کارآفرینی توسط فارغ‌التحصیلان اولیه ام.آی.تی در سال 1969 و اوایل 1970 انجام پذیرفت که منجر به تأسیس میعادگاه عمومی کارآفرینی این دانشگاه شده است. برنامه‌های تشویقی اجراشده در دانشگاه از قبیل برگزاری مسابقات طرح تجاری با جایزه 100 دلاری، باعث تشویق بسیاری از دانشجویان در همکاری با اعضای هیئت‌علمی جهت ارتقاء ایده‌هایشان در تحقیق و پژوهش عمومی شد. شرکت‌کننده‌ها در این نوع مسابقات بیشتر از 150 شرکت تأسیس کرده‌اند که بسیاری از آن‌ها به شرکت‌های بسیار موفق تبدیل‌شده‌اند.

دفتر صدور مجوز فناوری برای بسیاری از دانشگاه‌های کشور گواهی صادر می‌کرد که این گواهی به شرکت‌های در حال تأسیس و نوپا اعطاء می‌شد و طی 10 سال به 210 شرکت گواهینامه اعطاء گردید و بسیاری از دیگر شرکت‌ها نیز قبل از آن گواهینامه اخذ کرده بودند. این دفتر تجربیات و دانش را در اختیار دانشجویان، اساتید و فارغ‌التحصیلان آن دانشگاه قرار می‌داد.

در دهه اخیر شکل‌گیری مؤسسات رسمی با تمرکز بر تشویق کارآفرینی سرعت یافته است. در سال 2000 خدمات مشاوره‌ای سرمایه‌گذاری باهدف کمک به دانشجویان، اساتید، کارکنان و فارغ‌التحصیلان شروع به کار کرد که پیش از آن به 152 شرکت در حال تأسیس نیز مشاوره داده بود.

طی ۱۲ سال اخیر، بیشتر دانشجویان کارآفرین خارجی MIT از اروپا بوده‌اند ولی بااین‌وجود رشد چشمگیر تعداد دانشجویان آسیایی در دانشگاه باعث افزایش تعداد کارآفرینان آسیایی شده است.

 

** شکل شماره (2) **

آزیتا جهانبخش

پژوهشگر حوزه مدیریت تکنولوژی

هدف از برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی

هدف از برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی

تعریف نمایشگاه:

محلی است جهت ارائه و معرفی کالاها، خدمات، فناوری‌های روز دنیا، هنرها و همچنین نوآوری‌ها که در دو بخش عمده‌ی عمومی و تخصصی در معرض دید همگان قرار می‌گیرد.

در ادبیات بازاریابی امروز، نیز نمایشگاه به سکویی اطلاق می‌شود که تولیدکنندگان، محققین، مبتکرین و نوآوران صنعتی و بازرگانی به نمایش و عرضه کالاهای جدید می‌پردازند و از این طریق سعی می‌کنند با تولیدکنندگان مواد اولیه موردنیاز، خریداران، پیمانکاران و سازمان‌های دولتی و رسمی ارتباط برقرار سازند.

 

تاریخچه نمایشگاه

از انقلاب صنعتی انگلستان شروع و در زمان آغاز قرن بیستم تکامل یافت که امروزه به‌صورت یکی از ارکان مهم بازرگانی بشمار می‌آید.

تاریخچه برگزاری نمایشگاه‌ها و سیرتکامل آن در جمهوری اسلامی ایران

تا قبل از پیروزی انقلاب در سال ۱۳۵۷، نمایشگاه‌های بسیار محدودی فقط در شهر تهران برگزار می‌شد که حاصل برگزاری آن‌ها، ورود سیل‌آسای کالاهای خارجی به ایران بود با شروع جنگ تحمیلی عراق، به دلایل مشکلات ناشی از جنگ و محدود بودن اقلام صادراتی، ضرورت تبلیغات و بازاریابی برای صادرات و برپایی نمایشگاه‌های گوناگون چندان احساس نمی‌شد، اما بعد از پایان جنگ، نیاز به بازسازی صنایع و اولویت دادن به توسعه صادرات موجب گردید که سیاست‌های دولت به سمت توسعه صادرات غیرنفتی و اجرای سیاست جهت صادرات سوق پیدا کند. در چنین شرایطی، جایگاه و نقش نمایشگاه‌ها، به‌عنوان مهم‌ترین ابزار بازاریابی و نفوذ به بازارهای بالقوه و تحت تأثیر قرار دادن خریداران خارجی موردتوجه قرار گرفت. پس از پیروزی انقلاب در ۲۸ شهریور ۱۳۵۹ با حضور ۱۵ کشور خارجی هفتمین نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار شد ازجمله تفاوت‌های این نمایشگاه نسبت به نمایشگاه‌های سال‌های قبل از انقلاب این بود که بنا به درخواست ایران کشورهای خارجی شرکت‌کننده به‌جای ورود کالاهای لوکس و تجملی سعی کنند، کالاهای تولیدی، صنعتی و واسطه‌ای خود را به نمایش بگذارند.

 

 

رسالت نمایشگاه

نمایشگاه رسالت اصلاح، تقویت و بهبود معرفی کالا، محصول و یا برند و همچنین سیستم توزیع و تسهیل تجـارت و رونق مبادلات را بر عهده دارد و یکی از ابزارهای اساسی اجرای برنامه‌ها و سیاست‌های ارتباطی شرکت‌ها است. نمایشگاه نقش رسانه‌ای را ایفـا می‌کند که در آن غرفـه دار (تولیدکننده یا عرضه‌کننده) رودرروی مصرف‌کننده با در اختیار داشتن نمونه، امکانات و محصولات خود را به نمایش گذاشته و به‌عنوان فرستنده پیام وارد عمل شده و بازدیدکننده را که دریافت‌کننده پیام می‌باشد تحت تأثیر قرار می‌دهد.

 

بررسی سیر تکاملی نمایشگاه‌ها

امروزه نمایشگاه نسبت به بازارهای گذشته، دچار تغییرات چشمگیری شده است. در آن زمان، بازار کانون اصلی
فروش کالا و ارائه اطلاعات و خدمات بشمار می‌رفت، البته نمایشگاه‌های آن زمان محدود و ساده بود، تکامل
بازارهای محلی، هسته‌های اولیه تشکیل نمایشگاه‌های منطقه‌ای را فراهم کرد و به‌تدریج نمایشگاه بین‌المللی
به وجود آمد. با آغاز رنسانس در اروپا و تحولات سریع دانش و صنعت، رفته‌رفته بر حجم کالاها و تولیدات اضافه
شد و به‌منظور یافتن بازاری جهت فروش آن کالاها، برگزاری نمایشگاه موردتوجه بیشتری قرار گرفت و با
توسعه تجارت بین‌الملل، نمایشگاه از جایگاه ویژه‌ای در میان ملل مختلف جهان برخوردار گشت.

 

علل پیدایش نمایشگاه

تغییرات روزافزون فن‌آوری، ظهور کالاهای جدید، تنوع آن‌ها و عدم آشنایی مصرف‌کننده توأم با رقابت شدید و نامطلوب تولیدکنندگان از علل مهم تشکیل نمایشگاه‌ها محسوب می‌شود.

ویژگی‌های مثبت نمایشگاه‌های فروش
  1. کالاها علاوه بر آنکه به نمایش گذاشته می‌شوند به فروش هم می‌رسند.
  2. شمار زیادی از مردم ترغیب می‌شوند که از نمایشگاه بازدید کنند.
  3. بازدید برای عموم آزاد است.
  4. معمولاً بهای کالاها کمی ارزان‌تر از بازار است.

ویژگی‌های منفی نمایشگاه‌های فروش

  1. سالن‌های این نوع نمایشگاه‌ها بسیار شلوغ است.
  2. باید به میزان تقاضای مردم، کالا به‌اندازه کافی در داخل غرفه وجود داشته باشد.
  3. باید به تعداد کارمندان غرفه افزود.
  4. معمولاً عامه مردم از نمایشگاه بازدید می‌کنند و تعداد بازدیدکنندگان متخصص و اهل‌فن بسیار کمتر از نمایشگاه‌ها است.

ویژگی‌های مثبت نمایشگاه‌های بازرگانی

  1. ممکن است حجم سفارش‌ها خریداران بسیار قابل‌ملاحظه باشد.
  2. بازدیدکنندگان تا حد زیادی متخصص و خریدارانی واقعی هستند.
  3. بازدیدکنندگان آشنایی خوبی با محصولات یا خدمات ارائه‌شده کسب می‌نمایند.
  4. امکان انعقاد قراردادهای کلان در این نمایشگاه‌ها بسیار زیاد است.

ویژگی‌های منفی نمایشگاه‌های بازرگانی

  1. مشارکت در این نوع نمایشگاه‌ها با هزینه نسبتاً بالایی صورت می‌گیرد.
  2. شاید حضور در اولین نمایشگاه برای غرفه داران سوددهی چندانی در پی نداشته باشد.
  3. بلیت ورودی این نمایشگاه نسبت به نمایشگاه‌های فروش گران‌تر است.

 

** شکل شماره 3**

دلایل موفقیت نمایشگاه‌ها عبارت‌اند از:

  1. فراهم بودن امکانات برای ارتباط مستقیم رودررو بین تولیدکننده (فروشنده) با خریدار و مشاهده عینی کالا و مذاکره با یکدیگر که بهترین موفقیت را برای فروش کالا ایجاد می‌کند.
  2. فروشنده یا بازاریاب بلافاصله پس از رؤیت کالا توسط خریدار عکس‌العمل وی را مشاهده خواهد کرد.
  3. دسترسی و پیدا کردن خریدارانی که نام و نشان در هیچ کاتالوگ و یا کتاب راهنمایی ندارند.
  4. بررسی ویژگی‌های کالاهای رقیب، مقایسه قیمت‌ها، تعیین نقاط ضعف و قوت کالاها و درنتیجه ارائه درست و صحیح کالاها

مجموعه این دلایل شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی را یک فرصت طلائی جهت ایجاد ارتباط، اطلاع‌رسانی و پیشبرد فروش برای شرکت‌های بزرگ و موفق دنیا نموده است.

 

نرگس سقازاده / پژوهشگر حوزه مدیریت