چرا دارا خسروشاهی الگوی مثالزدنی دنیای کارآفرینی است؟!
دارا خسروشاهی، متولد ۷ خرداد ۱۳۴۸ (۲۸ می ۱۹۶۹) در تهران است. پدر او، حسن خسروشاهی از کارآفرینان بهنامی است که کارخانههای تولیدی زیادی را در ایران تأسیس کرده است. دارا خسروشاهی که در سالهای ابتدایی تحصیل از ایران مهاجرت کرده است، اکنون به یکی از مشهورترین مدیرعاملان دنیای فناوری تبدیلشده و پس از ۱۲ سال فعالیت حرفهای در شرکت اکسپدیا، اخیراً پیشنهاد مدیرعاملی اوبر (uber) بزرگترین سرویس تاکسی اینترنتی جهان را دریافت کرده است.
والدین
حسن خسروشاهی و نزهت خسروشاهی، پدر و مادر دارا خسروشاهی هستند. حسن خسروشاهی تاجر نامدار ایرانی است که بسیاری از کارخانههای بزرگ ایرانی بانام او و خاندان خسروشاهی تأسیسشدهاند. حسن خسروشاهی مدارک دانشگاهی خود را در رشتههای اقتصاد و حقوق از دانشگاه تهران دریافت کرده است.
برندهای تولیپرس، تولیددارو، مینو، تیدی و غیره، تنها بخشی از کارخانجات و شرکتهایی هستند که حسن خسروشاهی در ایران تأسیس کرد. او در سال ۱۹۷۸ همراه با خانوادهاش از ایران مهاجرت کرد. تا سال ۱۹۸۱ خبری از این خانواده در دست نبود تا اینکه ردپای خسروشاهی بزرگ، در سال ۱۹۸۱ در ونکور کانادا پیدا شد.
او پس از نقلمکان کامل به کانادا، اولین فعالیتهای تجاری خود را با تأسیس شرکت Persis Holdings آغاز کرد و پس از مدتی، اولین شعبههای فروشگاههای معروف Future shop را در کانادا تأسیس کرد. این فروشگاههای زنجیرهای که به فروش تجهیزات الکترونیکی معروف هستند، در سال ۲۰۰۱ توسط best buy خریداری شدند. ثروت حسن خسروشاهی در سال ۲۰۱۲ حدود ۹۴۰ میلیون دلار برآورد شده است.
سالهای ابتدایی (زندگی در ایران و مهاجرت)
دارا خسروشاهی تا سن ۹ سالگی به همراه خانوادهاش در ایران اقامت داشته است. خانوادهی او در این سالها ۱۵ کارخانه را در ایران اداره میکردند. این کارخانهها در صنایع گوناگون از مواد غذایی گرفته تا دارو، لوازمآرایشی و بهداشتی و شویندهها فعال بودهاند. خسروشاهی سالهای زندگی در ایران را بسیار جذاب میداند و از آن سالها، محصول بهیادماندنی پودر لباسشویی “دریا” را به یاد میآورد که برای رقابت با تاید در آن زمان تولید میشده است.
دارا خسروشاهی پس از شروع مبارزات انقلاب اسلامی در ایران، همراه با خانوادهاش کشور را ترک میکند. آنها ابتدا به شهر نیس رفته و سپس به نیویورک مهاجرت میکنند. او این سالها و تنشهای میان دولت آمریکا و ایران به یاد میآورد و از فوتبال، بهعنوان پلی برای دوست شدن با آمریکاییها یاد میکند.
دوران نوجوانی خسروشاهی برای او آسان نبوده است. پدرش برای مدتی به ایران بازگشته و در طول ۴ سال اقامت پدر، مادرش مجبور بوده او و برادرانش را بهتنهایی در غربت تربیت کند.
تحصیلات دانشگاهی
دارا خسروشاهی به پیشنهاد پدر که پزشکی را بهترین حرفه میدانسته، برای جراح شدن وارد دانشگاه میشود. او علاقهای به این رشته نداشت و به همین خاطر پس از مدتی به مهندسی بیوالکتریک تغییر رشته داد. او مدرک کارشناسی خود را در سال ۱۹۹۱ از دانشگاه براون دریافت کرد.
ورود به دنیای کسبوکار
خسروشاهی پس از فارغالتحصیلی بین ادامه تحصیل و وارد شدن به دنیای کسبوکار باید یکی را انتخاب میکرد. او در تابستان پس از فارغالتحصیلی بهعنوان کارآموز به شرکت Allen & Company رفت و آنجا با فعالیتهای سرمایهگذاری و بورس اوراق بهادار آشنا شد. فعالیت در این فضا او را به کار کردن تشویق میکند و دارا خسروشاهی تحصیلاتش را در مقطع کارشناسی به پایان میرساند.
مدیرعامل سابق اکسپدیا تا سال ۱۹۹۸ در Allen & Company مشغول به کار بود. او از سال ۱۹۹۵ معاون این شرکت سرمایهگذاری شد. سال ۱۹۹۸ بود که دارا خسروشاهی پس از فعالیتهای حرفهای درزمینهی سرمایهگذاری و بانکداری، با بری دیلر آشنا میشود. دیلر که استعداد بالای خسروشاهی در مدیریت و آنالیز مالی را میبیند، از او دعوت میکند که به شرکت InterActiveCorp بپیوندد. خسروشاهی در IAC سمت مدیر امور مالی را بر عهده گرفت.
این هلدینگ بزرگ متشکل از معتبرترین برندهای رسانهای اینترنتی مانند HomeAdvisor, Vimeo, Dotdash (About.com), Dictionary.com, The Daily Beast و Investopedia است. IAC در سال ۲۰۰۳ شرکت اکسپدیا را خریداری کرد و دارا خسروشاهی از سال ۲۰۰۵ به سمت مدیرعاملی این زیرمجموعهی جدید انتخاب شد.
فعالیت در اکسپدیا (Expedia)
زمانی که خسروشاهی به اکسپدیا پیوست، دوران اوج محبوبیت اینترنت و انبساط حباب سایتهای اینترنتی بود. او که در زمان کار در IAC این شرکت را زیر نظر داشت، پس از پیوستن به Expedia پیشرفتهای زیادی را تجربه کرد. خسروشاهی سالهای اولیهی مدیرعاملی در این شرکت را دشوار میداند و میگوید در ابتدا نمیتوانسته بافرهنگ کاری کنار بیاید. او از این سالها بهعنوان زمانی که نقش پررنگی در تغییر رفتارهای مدیریتیاش داشته یاد میکند.
در طول دورانی که خسروشاهی مدیرعامل اکسپدیا بوده است، این شرکت مسافرتی فعالیت خود را به بیش از ۶۰ کشور جهان گسترش داد و با برندهایی مانند Hotels.com و Hotwire که سرویسهای آنلاین رزرواسیون هستند، توانست درآمد خود را به شکل قابلتوجهی افزایش دهد.
البته موفقیت کنونی اکسپدیا بهدوراز چالش نبوده است. آنها در سالهای ابتدایی با بحران مالی مواجه شدند و اکنون نیز رقیب بزرگی به نام Airbnb تجارت آنها را تهدید میکند.
درآمد اکسپدیا در ۱۲ ماه اخیر به ۹ میلیارد دلار رسیده و طبق آمار، این شرکت رشد درآمدی ۲۶ درصدی داشته است. درآمد این شرکت در ابتدای کار خسروشاهی ۲.۱ میلیارد بوده که این مقدار رشد، نشان از موفقیت این مدیر ایرانی-آمریکایی دارد.
مدیرعاملی اوبر (Uber) و چالشهای پیش رو
خبری که امروز در مورد شرکت اوبر منتشر شد، بسیاری از فعالان دنیای فناوری و صنعت حملونقل را شوکه کرد. هیئتمدیره و سرمایهگذاران اوبر که به دنبال مدیرعاملی جدید برای جایگزینی تراویس کالانیک، موسس اوبر و مدیرعامل فعلی بودند، بهیکباره خسروشاهی را که بین نامزدهای این پست قرار نداشت، معرفی کردند. البته هنوز خبر پذیرفتن این پست از طرف خسروشاهی منتشرنشده؛ اما پیشبینی میشود او باوجود قراردادی که تا سال ۲۰۲۰ با اکسپدیا دارد، این شرکت را به مقصد بزرگترین تاکسی اینترنتی دنیا ترک کند.
اگر خسروشاهی پیشنهاد جدید را قبول کند، بهعنوان رهبر یکی از باارزشترین استارتاپهای دنیای فناوری شناخته خواهد شد. سرمایهگذاران اوبر ارزش این شرکت را حدود ۶۰ میلیارد دلار عنوان کردهاند. البته این موقعیت جذاب، مشکلات و چالشهای زیادی را نیز برای خسروشاهی به همراه خواهد داشت. او باید فرمان این تاکسی اینترنتی را بار دیگر به دست گرفته و پس از ماهها دعواهای حقوقی و مشکلات مدیریتی داخلی، آن را به جادهی موفقیت قبلی برگرداند.
خسروشاهی که اکثر عمر کاری خود را در واشنگتن گذرانده، در سیلیکون ولی آنچنان شناختهشده نیست. اگرچه هردوی این مکانها بهعنوان قطبهای فناوری آمریکا شناخته میشوند، اما رقابتهایی نیز میان آنها وجود دارد.
خسروشاهی پس از قبول سمت مدیرعاملی اوبر، با مشکلاتی همچون دعواهای مدیرعامل قبلی با سرمایهگذار اصلی یعنی Benchmark، مشکلات قانونی خودروهای خودران اوبر و چالشهای مالی فراوان روبرو خواهد بود. بهطورقطع او پس از شروع دورهی کاری باید ابتدا فکری به حال وضعیت مالی نگرانکنندهی اوبر بکند و یک مدیر مالی حرفهای استخدام کند.
مدیرعامل سابق اکسپدیا، تجربهی زیادی در صنعت حملونقل ندارد. البته گفته میشود او یکی از سرمایهگذاران Convoy است که نوعی اوبر برای خودروهای سنگین محسوب میشود. بههرحال شروع کار خسروشاهی در اوبر آسان نخواهد بود و او مدتی را باید برای آشنایی بافرهنگ این شرکت بگذراند و احتمالاً اقداماتی را برای اصلاح آن انجام دهد.
فعالیتهای دیگر
خسروشاهی در حال حاضر در هیئتمدیرهی نیویورکتایمز و Fanatics عضویت دارد. Fanatics استارتاپی در حوزهی فروش محصولات ورزشی است.
فعالیت خسروشاهی در نیویورکتایمز، روحیهای انتقادی همراه با فعالیتهای سیاسی پراکنده به او داده است. او از منتقدان جدی سیاستهای دونالد ترامپ است و در زمان ارائهی لایحهی محدودیت اتباع خارجی در آمریکا، اعتراضاتی جدی به آن داشت. (www.kasbbin.ir)
نویسنده: دکتر عرفان حاجی آخوندی / مدرس و پژوهشگر دانشگاه
www.ErfanAkhoondi.ir