کارآفرین بودن یعنی اینکه بتوانید انواع پیچیدگی ها را حل و فصل و با انواع چالش های دایمی دست و پنجه نرم کنید. قرار دادن سرمایه خود در کارهای تولیدی با دانستن انواع خطرات احتمالی چندان کار عاقلانه ای به نظر نمی رسد زیرا آینده کاملا مبهمی دارد. اما خیلی از افراد در این مسیر موفق می شوند. دلیل آن نیز ایمان به کاری است که انجام می دهند.

راه اندازی یک شرکت یا تجارت مثل ترن هوایی پر از فراز و نشیب های هیجان انگیز و ترسناک است. اما با وجود قوانین سخت گیرانه، رقبای متعدد و نامعلوم بودن آینده، اینکه جرات راه اندازی یک شرکت را داشته باشید واقعا جای تحسین دارد.

در همین راستا، برخی از جملات افراد موفق را برایتان نقل قول کرده ایم که باید با تمام وجود آنها را درک و باور داشته باشید تا در مسیر کارآفرینی خود موفق شوید.

نبود خلاقیت از مشکلات اصلی راه اندازی کسب و کارهای جدید است

1. بهترین راه برای پیش بینی آینده ساخت آن است. (پیتر دروکر)

2. برنده ها هرگز دست از تلاش بر نمی دارند و آنهایی که ناامید می شوند هرگز برنده نمی شوند. (وینسه لومباردی)

3. زمان شما محدود است، بنابراین آن را با زندگی به سبک دیگران هدر ندهید. اجازه ندهید زمزمه های دیگران باعث شوند تا صدای درونی خود را نشنوید. از همه مهم تر، شجاعت این را داشته باشید که به حرف دل خود و یافته های درونی خود عمل کنید. آنها به خوبی می دانند که شما دوست دارید چه کاری انجام دهید. همه چیزهای دیگر در درجه دوم اهمیت قرار دارند. (استیو جابز)

4. بزرگ ترین مشوق من؟ فقط این بود که مدام خود درونی‌ام را به مبارزه بطلبم. من زندگی را به چشم یک دانشگاه با دوره تحصیلی طولانی می بینم که هرگز نداشته ام – هر روز یک چیز جدید می آموزم. (ریچارد برنسون)

5. هنگامی که چیزی که می خواهید یا به آن ایمان دارید را بیان می کنید، خودتان نخستین فردی هستید که آن را می شنوید. این پیغامی برای خود شما و دیگران است که می گوید چیزی که فکر می کنید امکان دارد. برای خود حد و مرز تعیین نکنید. (اپرا وینفری)

6. اینکه موفقیت های خود را جشن بگیرید بسیار خوب است اما از آن بهتر این است که از شکست های خود درس بگیرید. (بیل گیتس)

7. 20 سال طول می کشد تا به شهرت برسید اما در عرض 5 دقیقه می توانید آن را خراب کنید. اگر احتمال دادید ممکن است شهرتتان به خطر بیفتد حتما به گونه ای دیگر به مساله نگاه کنید. (وارن بافت)

8. یکی از بزرگ ترین اشکالاتی که به انسان ها وارد است این است که سعی می کنند علاقه را به خود تحمیل کنند. شما رنج و اندوه را انتخاب نمی کنید بلکه اندوه است که شما را انتخاب می کند. (جف بیزوس)

9. من هرگز شکست نخورده ام من فقط 10 هزار راه جدید یافته ام که کار نمی کنند. (توماس ادیسون)

کارخانه نوآوری آزادی،‌ کارخانه استارت‌آپ‌سازی

10. عقل و منطق شما را از نقطه الف به ب می رساند. اما خیالپردازی شما را به همه جا می برد. (آلبرت انیشتین)

11. اگر در هر حالت می خواهید به چیزی فکر کنید، به مسایل بزرگ و ارزشمند فکر کنید. (دونالد ترامپ)

12. موفقیت بدون اینکه اشتیاق خود را از دست بدهد، از شکستی به شکست دیگر حرکت می کند. (وینستون چرچیل)

13. نبوغ یک درصد الهام بخش و 99 درصد تلاش است. (توماس ادیسون)

14. 20 سال دیگر از کارهایی که انجام نداده اید پشیمان می شوید نه کارهایی که انجام داده اید. بنابراین خود را گرفتار دور باطل زندگی نکنید. از یک اسکله امن به دل دریا بزنید. بادها را در قایق خود جمع کنید. دنیای جدیدی کشف و رویاپردازی کنید. زندگی را درک کنید. (مارک تواین)

15. کلید رسیدن به موفقیت سخت کوشی، تعیین وظیفه و اینکه آیا بازنده یا برنده خواهید بود است. ما اصولا در انجام وظایف خود از جان مایه می گذاریم. (وینسه لومباردی)

16. اگر نمی توانید کارهای بزرگی انجام دهید، کارهای کوچک را به بهترین نحو انجام دهید. (ناپلئون هیل)

Wageningen یک شهر تاریخی در مرکز هلند و در استان گلدرلند است. شهرت این شهر 38 هزار نفری به خاطر دانشگاه Wageningen است که دانشگاهی معتبر در زمینه علوم زیستی محسوب می شود. اما این سالها دلیل دیگری هم برای شهرت این شهر بوجود آمده است. این شهر، قلب یک انقلاب جدید با هدف آغاز تاثیرگذاری در صنایع غذایی و تولید محصولات کشاورزی است. اگرچه این منطقه با دشت های مسطح احاطه شده است اما از اعتبار “سیلیکون ولی” استفاده کرده و نام خود را “فودولی” قرار داده است تا اشاره ای داشته باشد بر نوآوری و شور و شوق فراوان استارت آپ های این منطقه.

Wageningen به عنوان یکی از قطب‌های اصلی تحقیقات کشاورزی، در تلاش است تا خود را با دنیایی وفق دهد که در آن استارت آپ ها و سرمایه گذاران خطر پذیر برای موفقیت و کسب اعتبار اشتیاق فراوانی دارند. شرکت‌های کوچک و متوسط، موسسات دانشگاهی و پژوهشی و آژانس‌های دولتی در هلند گرد هم آمده اند تا حول دانشگاه Wageningen اکوسیستم چند سازمانی Foodvalley را پدید آورند و راه‌حل‌های نوآورانه در شیوه‌های کشاورزی و تولید مواد غذایی سالم را توسعه دهند.

طبق گزارشات AgFunder از 2012 تا 2017 سرمایه گذاری در بخش فناوری‌های غذایی مانند سیستم‌های مدیریت مزرعه و روباتیک و مکانیزاسیون سه برابر شده و به سالانه 10 میلیارد دلار رسیده است. علاقه شدید به سرمایه گذاری در بخش فناوری‌های کشاورزی و متعاقباً افزایش تولید مواد غذایی، نتیجه افزایش تقاضا برای محصولات پروتئینی به ویژه گوشت از جانب کشورهای در حال توسعه است زیرا افزایش بی رویه این تقاضا عرضه مواد غذایی پروتئینی را با مشکل دچار کرده است. این افزایش تقاضا به حدی است که بر اساس بررسی سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل انتظار می‌رود میزان گوشت مصرفی در سطح جهان تا سال 2050، 76 درصد افزایش یابد. در کنار این مورد، باید به تغییر سلیقه مصرف کننده غربی نیز اشاره کرد. خواست مردم کشورهای توسعه یافته عمدتاً از برندهای تولید انبوه به سمت محصولات ارگانیک و سالم تغییر کرده است.

هلند، مهد کشاورزی

کشور هلند تنها 17 میلیون جمعیت دارد اما به لحاظ مساحت کم آن (41 هزار کیلومتر مربع)، متراکم ترین کشور اروپا بر حسب تعداد افراد در هر متر مربع محسوب می‌شود. با توجه به این که مردم این کشور به زمین و آب دسترسی محدودی دارند، در گذشته آن ها به طور سنتی به تکنیک‌های کشاورزی متمرکز تکیه کرده بودند. اما با گذشت زمان این تکنیک‌ها فشار زیادی به محیط و شرایط زندگی موجودات وارد کرده است. لذا روش‌های جدیدی نیاز بود که علاوه بر سازگاری با محیط زیست، بهره وری را نیز افزایش دهد. آن‌ها علم مواد غذایی را به عنوان یکی از اولویت‌های خود قرار داده و یکی از کارآمد‌ترین اکوسیستم های کشاورزی جهان را توسعه دادند.

مسئله چیست؟

در حالی که موسسات تحقیقاتی مانند دانشگاه Wageningen در بخش کشاورزی و مواد غذایی دانش زیادی را تولید کردند و عاملی برای پیشرفت‌های تکنولوژیکی بوده اند اما این مراکز توسط شرکت‌های کوچک و متوسطی که صنعت کشاورزی هلند به آن ها متکی است، قابل دسترسی نبودند. در عین حال شرکت‌های کوچک و متوسط فاقد منابع لازم برای انجام تحقیق و توسعه خود بودند. در بخش کشاورزی هلند نیاز به ایجاد روابط بین ذینفعان مختلف وجود داشت تا آنها بتوانند دانش مربوطه را به اشتراک بگذارند و برای بهبود صنعت کشاوزی همکاری کنند.

پاسخ به چالش موجود چه بود؟

تلاش‌ها برای اتصال مراکز دانش به کمپانی‌ها در اوایل دهه 1990 آغاز شد تا این که در سال 2004، فودولی در بخش مواد غذایی Wageningen راه اندازی شد. فودولی با هدف تولید غذاهای سالم‌تر و خوش‌مزه‌تر، توسعه روش‌های تولید پایدار را در دستور کار خود قرار داد. فودولی به عنوان یک سازمان غیرانتفاعی، از دریافت حق عضویت از شرکت‌ها و کمک‌های مالی دولت هلند و اتحادیه اروپا هزینه‌های خود را پوشش می‌دهد. اگرچه در این منطقه شرکت‌های بزرگ نیز وجود دارند اما تعداد شرکت‌های کوچک و متوسط به مراتب بیشتر است.

شرکت‌های تحقیقاتی زیادی در این منطقه به کسب و کارها خدمات می‌دهند مانند NIZO که بینش‌های تحقیقاتی را به یک فناوری تجاری مناسب تبدیل می‌کند تا کسب و کارهای کوچک و متوسط بتوانند از آن استفاده کنند. همچنین بنگاه‌های دیگر مانند HAN BioCenter آزمایشگاه و امکانات تحقیقاتی مقرون به صرفه‌ای را برای این شرکت‌ها فراهم می‌کند.

همچنین سازمان‌ها برای حمایت از شرکت‌هایی که ذیل آن کار می‌کنند برنامه‌های متنوعی را برای شتابدهی و بازاریابی به آن‌ها ارائه می‌کنند. به عنوان مثال پورتال worldfoodinnovations.com نوآوری‌های زراعی در هلند را به جهان معرفی می‌کند. چنین طرح‌هایی از جنبه‌های گوناگون می‌تواند مفید باشد. شرکت‌های کوچکتر از دسترسی به نتایج آخرین تحقیقات، بازارهای خارجی، سرمایه و شریک بهره مند می‌شوند و بنگاه‌های بزرگ‌تر استارتاپ های آینده دار را شناسایی و با مراکز تحقیقاتی دانشگاه بیشتر از گذشته تعامل می‌کنند.

شهرت و اعتبار دانشگاه باعث شده تا منطقه ای با شعاع 10 کیلومتر، شامل 200 شرکت حول آن شکل بگیرد. برای کمک به ایجاد پیوندها با بخش خصوصی، دانشگاه در سال 2004 گروهی با نام Food Valley NL و با هدف شبکه سازی ایجاد کرد که به افراد تازه کار و شرکت‌های کوچک کمک می‌کرد تا با شرکت‌های بزرگ و شرکای تجاری جدید مرتبط شوند. همچنین ارائه مشاوره‌های حقوقی و تجاری نیز از وظایف این گروه بود.

«سوژو» میزبان دانش بنیان‌های ایرانی

شهر «سوژو» که آن را بهشت پژوهشگران و هنرمندان می‌نامند امروز میزبان شرکت‌های دانش‌بنیان شد.

17 سال پیش با همکاری سنگاپوری‌ها شهر جدید سوژو ایجاد شد. شهری فناوری محور با سه منطقه اصلی. بایو وی، نانو پولیس و بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات این سه منطقه اصلی فناوری هستند که هیات ایرانی از محصولات فناورانه این بخش‌ها بازدید کرد.

این شهر فناوری جایگاه ارزشمندی در جامعه علمی و پژوهشی این کشور دارد. دستاوردها و محصولات فناورانه که در این پارک تولید می شود پیشرفت را سرعت می‌دهد.

حضور دانش‌بنیان‌های ایرانی در «سوژو»

شرکت های مستقر در این مناطق فناوری خدمات پیشرفته و نوآورانه‌ای را ارائه می‌دهند که آشنایی با آنها می‌تواند گامی برای شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی و توسعه فعالیت‌هایشان باشد. شرکت‌های مستقر در این پارک همواره در تلاش برای تقویت نوآوری، رقابت و پیشرفت هستند.

همچنین هیات ایرانی از پایگاه صادراتی ایران و شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در این پارک نیز بازدید کرد.

پایگاه صادراتی ایران دارای پاویونی است که محصولات شرکت‌های دانش بنیان در آن ارائه می‌شود.

فراخوانی نیز با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی منتشر شده است تا شرکت‌هایی که تمایل دارند محصول خود را در این پاویون ارائه دهند.

این پایگاه بازاریابی و یافتن شریک تجاری برای این شرکت‌های فناور انجام می‌دهد.

همچنین سال 94 بود که مركز نانو ايران – چين در شهر سوژو راه اندازی شد. مرکزی که توسعه همکاری‌های حوزه فناوری نانو میان دو کشور را دنبال می‎کند و در نهایت زیرساخت‌های لازم برای استقرار شرکت‌های فناور ایرانی در منطقه نانو پولیس پارک صنعتی سوژه را ایجاد می‌کند.

هیات علمی، فناوری و دانش بنیانی ایران از این مرکز نیز بازدید کرد.

فناوری اطلاعات، سلول‌های بنیادی، تجهیزات و ماشین آلات صنعتی، مواد پیشرفته و حوزه سلامت زمینه فعالیت شرکت‌های دانش بنیان است که عازم چین شده اند.

مدیریت کسب و کار و شرکت های دانش بنیان

در این بازدید هاشمی معاون فناوری وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، امیر علی حمیدیه دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری های سلول های بنیادی معاونت علمی، مهمدی محمدی دبیر ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی، سیروس وطنخواه رییس مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت این هیات را همراهی کردند.

هیات علمی، فناوری و دانش‌بنیان به ریاست سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس جمهوری به چین سفر کرده است.

مدیران ۷۰ شرکت دانش بنیان، فناور و خلاق او را در این سفر همراهی می‌کنند.

کمک به توسعه صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان، فناور و خلاق ایران به چین و ایجاد زمینه تبادل فناوری در سطح بنگاه‌های دو طرف از اهداف این سفر است.

چالش‌ها و موانع پیش روی شرکت‌های دانش‌بنیان

اگر به‌عنوان یک شرکت دانش‌بنیان به عرصه کسب‌وکار وارد می‌شویم، چالش‌های فراروی خود را بشناسیم.

مقدمه

مسلماً تولد هر پدیده‌ای دارای پیامدهای مثبت و منفی اجتناب‌ناپذیر است. اطلاع از پیامدهای منفی می‌تواند به برنامه‌ریزی برای مقابله یا کاهش صدمات ناشی از آن کمک نماید. شرکت‌های دانش‌بنیان به دلیل ماهیت دانش‌محور بودن و پویایی‌های رقابتی بازار و تغییر در نیازها و خواسته‌های مشتریان، نیازمند شناخت چالش‌های موجود در مسیر توسعه خود هستند؛ بنابراین برای گذار به اقتصاد دانش‌بنیان باید چالش‌ها و موانع پیش روی شرکت‌های دانش‌بنیان به‌خوبی شناسایی گردند. ازاین‌رو در این مجال به ارائه نظراتی قابل‌تأمل از اساتید و پژوهشگران حوزه مذکور خواهیم پرداخت.

چالش‌های اقتصاد دانش‌بنیان

باآنکه شرکت‌های دانش‌بنیان عامل ایجاد اقتصاددانشی پایدار و توسعه دانش بومی، در بسیاری از کشورها می‌باشند، اما این موسسه‌ها در ایران مطابق با چشم‌انداز 20 ساله کشور، ازلحاظ کمی و کیفی در وضعیت مطلوبی قرار نداشته و در مسیر توسعه خود دچار چالش‌هایی هستند.

معمار نژاد به انجام تحقیقات تطبیقی در مورد پیش‌نیازهای اقتصاد دانش‌بنیان پرداخته و به بررسی و مقایسه وضعیت آن‌ها در ایران و تعدادی از کشورهای درحال‌توسعه اهتمام ورزیده است. این نما گرها عبارت از نظام نوآوری، محیط کسب‌وکار، فناوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه منابع انسانی می‌باشند. در این راستا با توجه به شکاف فاصله‌ای مشاهده‌شده ایران با سایر کشورهای درحال‌توسعه، وی بیان داشته است چنانچه به این نما گرها توجه نشود، به‌عنوان چالش‌های اقتصاد دانش‌بنیان ادامه حیات می‌دهند.

چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان

امانی تهران و احمد امینی شرکت‌های دانش‌بنیان دانشگاهی را موردبررسی قراردادند و چالش‌ها و تهدیدهایی را متصور شدند که عبارت‌اند از: “عدم وجود مدیریت مرکزی قوی برای برآورد توانایی طرح‌ها و محاسبات اقتصادی هر ایده، در بدو ورود و چرخه حیات می‌تواند منجر به افزایش غیرقابل‌تحمل درجه خطرپذیری گردد “، “ایجاد اختلال در فعالیت اساتید در دو عرصه هم‌زمان علمی-آموزشی و تجاری و همچنین امکان بروز تبعیض و نظام طبقاتی در اساتید “، “عدم وجود یک مجموعه مرکزی برای کنترل بودجه هزینه‌ها و نحوه تجمیع حساب‌ها منجر به عدم پاسخگویی شرکت‌ها به لحاظ بازده مالی می‌گردد “، “مشخص نبودن میزان سهم دانشگاه در تحقیقات، پژوهش‌ها و قراردادهای صنعتی و نیز عدم وجود سازوکار مناسب برای ارزش‌گذاری سرمایه‌های معنوی علمی، می‌تواند به بروز مناقشات میان محققین و دانشگاه بیانجامد ” و “توجه بیش‌ازحد به مقوله تولید دانش فنی موجب بروز اختلال در امر آموزش و انجام تحقیقات بنیادی در دانشگاه‌ها می‌گردد “.

قلی پور و همکاران به شناسایی چالش‌های فراروی شرکت‌های دانش‌بنیان موجود در پارک‌های علم و فناوری پرداخته و تعداد 59 چالش را شناسایی نمودند. نتایج به‌دست‌آمده از این تحقیق نشان داد که تعداد 19 چالش از بین این 59 چالش معرفی‌شده، دارای اثر نامطلوب بیشتری بر شرکت‌های موردمطالعه بوده و عبارت‌اند از:

“رکود صنعت و بازارهای داخلی “، “مشکلات اقتصادی کشور “، “سیاست‌های ناموزون حمایتی دولت “، “فرار مغزها و کمبود نیروی خبره و نوآور “، “ناکافی بودن حمایت مالی “، “نبود مرکز خدمات مشاوره‌ای کسب‌وکار در پارک “، “وجود رقابت پیچیده و متلاطم در بازارهای داخلی و خارجی “، “نبود تیم مدیریت حرفه‌ای و ارتباطات ضعیف بازار “، “نبود امنیت سرمایه‌گذاری بر ایده‌های شرکت برای سرمایه‌گذاران “، “تحقیقات بازاریابی ضعیف “، “قیمت‌گذاری نامناسب و غیرواقعی محصول و خدمت در بازار “، “نبود تمهیدات لازم در حوزه نوآوری و پرورش نیروی انسانی در شرکت “، “مسائل فردی و روان‌شناختی کارکنان شرکت‌ها (فرهنگ و مهارت)”، “وجود ریسک‌های فنی و تجاری در ارائه محصولات جدید “، “مشکلات ساختاری و مدیریتی کشور “، “نبود یک مجموعه مرکزی جهت کنترل بودجه‌ها و هزینه‌ها و نحوه تجمیع حساب‌های شرکت‌ها “، “وجود ناکافی تکنولوژی متناسب برای ظهور و توسعه محصول جدید “، قوانین سخت و دست و پاگیر دولتی برای شرکت‌ها در پارک ” و “موفقیت پایین پارک علم و فناوری از مأموریت اصلی خود در قبال شرکت‌ها “.

فخاری و همکاران نیز آثار تحریم‌های اقتصادی غرب را بر عملکرد شرکت‌های کوچک دانش‌بنیان کشور بررسی و با توجه به تحلیل‌هایی که انجام داده‌اند، در این حوزه تعداد 14 شاخص به‌عنوان تأثیرات منفی تحریم بر تداوم و توسعه فعالیت‌های آن‌ها را استخراج نموده‌اند که شامل دودسته‌اند.

دسته اول، شاخص‌هایی هستند که به‌صورت مستقیم عملکرد شرکت‌های دانش‌بنیان را تحت تأثیر قرار می‌دهند و عبارت‌اند از: “محدودیت دسترسی به تجهیزات مرغوب، ابزار خاص پژوهشی و آزمایشگاهی، قطعات و مواد اولیه موردنیاز “، “فلج شدن سیستم بانکی کشور و مشکل شدن مراودات مالی بین‌المللی “، “مشکل صادرات محصولات فناورانه و از دست دادن بازارهای صادراتی برای برخی از این شرکت‌ها “، “افزایش ریسک سرمایه‌گذاران در فناوری‌های بومی‌شده توسط این شرکت‌ها “، “نوسانات نرخ ارز، تورم و بی‌ثباتی‌های اقتصادی، عدم امکان برنامه‌ریزی و غیرقابل‌پیش‌بینی بودن آینده “، “تثبیت مسیرهای غیررسمی ورود کالا نظیر واردات باواسطه، بازار سیاه بین‌المللی و اقتصاد حواله‌ای ” و “محدودیت در فرآیندهای انتقال فناوری، ارتباطات تجاری و همکاری با شرکت‌های بزرگ صاحب فناوری و مراکز علمی در جهان “.

دسته دوم، شاخص‌هایی هستند که به‌صورت غیرمستقیم و یا با تشدید مشکلات ساختاری موجود، عملکرد شرکت‌های دانش‌بنیان را تحت تأثیر قرار می‌دهند و از آن جمله عبارت‌اند از: “کاهش درآمدهای دولت و درنتیجه کاهش بودجه‌های پژوهشی و محدود شدن حمایت‌های دولتی “، “بالا بودن نرخ بهره وام‌های بانکی در کشور به دلیل تشدید تورم در شرایط تحریم “، “ازدیاد متناوب فشارهای ناشی از تحریم و تغییر مکرر سیاست‌های اقتصادی واداری دولتی جهت تقابل با این مشکلات “، “آمار سازی‌ها جهت عاری جلوه دادن شرایط اقتصادی و عدم دسترسی شرکت‌های دانش‌بنیان به اطلاعات صحیح “، “رکود صنعت و کاهش رونق بازار داخل و درنتیجه مشکلات متعدد فروش و بازاریابی و به دنبال آن مشکلات مالی برای این شرکت‌های نوپا “، “حادتر شدن معضل واسطه‌گری و دلالی در شرایط تحریم به دلیل بی‌ثباتی اقتصادی و گرایش سرمایه‌ها از فن آفرینی به دلالی “، “سلب انگیزه از فن آفرینان به دلیل تشدید مشکلات “.

نتیجه کلام

شرکت‌های دانش‌بنیان به‌عنوان یک مرکز تولید، توزیع و کاربرد دانش و محرک رشد اقتصادی، نیاز دارند تا فرآیندهای خلق، ایجاد دانش، اشاعه و کاربرد عملی در آن‌ها ارزیابی و در صورت لزوم بهینه گردند. به‌خصوص نیاز است چالش‌های فراروی این شرکت‌ها شناسایی شوند تا بتوان راهکارهای موردنیاز برای رفع و یا کاهش اثر این چالش‌ها ارائه نمود تا ان‌شاءالله به سطح مطلوبی از توسعه دانش‌بنیان در قالب اقتصاد دانش‌بنیان دست‌یابیم.

منابع

1. معمار نژاد عباس. “اقتصاد دانش‌بنیان: الزامات، نما گرها، موقعیت ایران، چالش‌ها و راهکارها “. فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین. شماره 1. تابستان 1384.
2. امانی تهران محمد، احمد امینی زهرا. “تحلیل افق چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان دانشگاهی و راهکارهای پیشگیرانه “. نشریه علمی ترویجی مطالعات در دنیای رنگ. 1390.
3. قلی پور مجتبی، وحدت نژاد محمدعلی، اولیاء محمد صالح، خادمی زارع حسن. “شناسایی و اولویت‌بندی چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان با استفاده از روش شبکه عصبی مصنوعی. 1394.

نویسنده : بنفشه دين محمدي آذري پژوهشگر حوزه مدیریت