نوشته‌ها

هنر و کارآفرینی

هنر شما تجارت شماست

در عرصه هنر خود کارآفرین شوید

همه هنرمندان واقعی، به قول اکهارت تُله، خواه از آن آگاه باشند یا نه هنر را از جایگاه بی‌ذهنی و سکون درون خود خلق می‌کنند. حتی بزرگ‌ترین دانشمندان نیز از این امر مستثنا نیستند. این ذهن آن‌هاست که پس از گذراندن ظریف این مرحله؛ به این بینش و انگیزه خلاق از طریق تفکر، شکل می‌دهد. برای آگاهی از میزان تفکر موردنیاز در این فرآیند، یک همه‌پرسی متشکل از ریاضی‌دانان برجسته آمریکایی ازجمله انیشتین انجام‌ شده و این نتیجه به‌دست‌آمده که «تفکر فقط نقشی فرعی در مرحله کوتاه و سرنوشت‌ساز عمل خلاق ایفا می‌کند»؛ پس در بقیه زمان‌هایی که در حال فکر کردن هستید، چه اتفاقی می‌افتد؟

مطالعات بیان می‌کند که در حدود هشتاد تا نود درصد عمل فکر کردن، در بیشتر مردم، تکراری و بی‌فایده است. درواقع می‌توان نتیجه گرفت بااینکه تفکر در ذهن شما اتفاق می‌افتد و ذهن ابزار قدرتمندی برایتان است، اما از آن به‌طور صحیح استفاده نمی‌شود. پس باید چه کنید تا بتوانید از توانمندی‌های فکری و ذهنی خود به‌طور مؤثرتری بهره‌مند شوید؟

در مقاله‌های اخیرم در سال جاری، سعی کردم تا از ورود واژه‌های کارآفرینی به دنیای بکر و زیباشناسانه هنر، تخریب خلاق و تولد صنایع خلاق پربازده، مطالبی را به‌عنوان مقدمه بیان کنم. در حقیقت این بخش از گفتمان نشریه؛ به‌طور علمی و عملی به کارآفرینی در حوزه هنر و صنایع خلاق می‌پردازد. پس چنانچه یک هنرمند هستید و می‌خواهید ارزش هنر خود را به‌طور آگاهانه به سرمایه تبدیل کنید، با من همراه شوید. کسب و تجارت خود را راه‌اندازی کنید و توانمندی‌های خود را به‌طور بالفعل مدیریت نمایید.

برای شروع کافی است به مطالبی که در ابتدای مقاله خواندید، دوباره رجوع کنید و تصمیم بگیرید که از گپ‌هایی که شناسایی کردید، در جهت استفاده بهینه‌ از توانمندی‌هایتان بهره ببرید. «تفکر فقط نقشی فرعی در مرحله کوتاه و سرنوشت‌ساز عمل خلاق ایفا می‌کند»؛ پس بیایید از قدرت ذهن و تفکر، در جای دیگری که بسیار موردنیاز و هوشمندانه است استفاده کنید.

آن نقطه گفتگو؛ فرصت‌های کارآفرینی است که از کشف چیزهای جدید سخن به میان می‌آورد. دیگر یک ایده هنری، فقط محدود به هنرمند و عده‌ای معدود نمی‌شود، بلکه پای بازار به میان می‌آید و صف مخاطبان تشکیل می‌شود. حالا مشتریان با سلیقه‌ها، نیازها و دیدگاه‌های متفاوتی، به یک اثر هنری مشترک چشم دوخته‌اند. در همین اثنا همچنان که دنیای هنر به نوآوری مستمر گرایش دارد، زمینه‌ها برای انگیزش هنرمندان در تعامل با حوزه‌های دیگر فراهم می‌شود. الآن وقت آن است که خلاقیت، مهارت و ایده‌هایی ناب که از درون‌مایه‌های دنیای هنری سرچشمه می‌گیرند، با ویژگی‌های کارآفرینانه پیوند بخورند و نتایج ثمربخشی به بار آورند.

اکنون نوآوری؛ سرعت حرکت به سمت جلو را بهبود می‌بخشد. برنامه‌ریزی‌، بودجه‌ریزی، ایده‌یابی، اجرا و ارزیابی‌های مستمر؛ چاشنی پر دغدغه کار می‌شوند. دقیقاً در این زمان است که قاب شهود هنرمند؛ به بزرگی دایره مخاطبانش، گسترش می‌یابد. اینجا است که دغدغه و نیازهای آن‌ها، به دغدغه همیشگی او بدل می‌شوند و در این مسیر، آهسته و پیوسته، هنر شما به تجارت شما منتهی می‌گردد.

بنفشه دین محمدی/ پژوهشگر حوزه هنر و کارآفرینی

جهت مطالعه بیشتر به ماهنامه شماره 39 دانشگاه کارآفرین مراجعه فرمایید

بازشناسی ارتباط کهنِ صنعت و هنر

بازشناسی ارتباط کهنِ صنعت و هنر

لزوم بازنگری در آموزش عالی رشته های هنری

 

اثر هنری از جاری ساختن حس و الهام به درون عالم محسوسات پدید می‌آید. این اثر، در کشاکش حرکتش؛ رنگ و نقش و یا آوا و حرکت را بر پیکره جهان هستی، ثبت می‌کند. بدین ترتیب، آثار هنری پس از سال‌ها و حتی قرن‌ها، گوینده احوال روزگار خویش، باقی می‌مانند. در این میان، هنرمند با گوش فرادادن به موسیقی افلاک، دست‌به‌کار می‌شود و بی‌بدیل‌ترین اثر عالم را خلق می‌کند. این اثر، به‌منزله تفکر، دست سازه، تحرک و یا آوای دل‌نشینی می‌شود که از رنگ و لعابِ طبیعت، مایه گرفته است.

بر این اساس در بسیاری از زمان‌ها، آثار هنری علاوه بر ثبت زیبایی‌ها، در پی تکمیل طبیعت برآمده و نقشی کاربردی، در راستای ایجاد سودمندی ایفا کرده‌اند. اینک این سؤال به ذهن خطور می‌کند که به‌راستی هنر، تنها به بیان زیبایی‌ها می‌پردازد یا هدفش ایجاد سودمندی برای بشریت است؟

در قرون کهن، تفکیک میان مهارت تولید فرآورده‌های صنعتی و آفرینش‌های هنری، بسیار دشوار بوده است. به‌طوری‌که در یونان باستان، هنر و صناعت را همپای هم دانسته و به هنر به چشم صنعتی دستی می‌نگریستند.

آنان واژه “تخنه” را که هم جنبه ساخت‌وساز داشت و هم جنبه دانستن؛ برای این منظور به کار می‌بردند. تخنه؛ واژه‌ای بوده که بر هنر، صناعت، مهارت و فناوری دلالت می‌کرد و در سیر تطور تاریخی خود، در دوره مدرن نیز به دو مؤلفه تکنولوژی و هنر تقسیم‌شده است.

هم‌اینک با نگاهی به پیوندهای تاریخی و مفهومی آن، این موضوع را بررسی کرده و اشتراکات و افتراقات آن را درمی‌یابیم.

بحث نظری درباره هنر و صنعت، نخستین بار توسط فلاسفه نامداری چون افلاطون و ارسطو مطرح شد. آن‌ها هنر را از لحاظ مباحث هستی‌شناسی، تعلیم و تربیت، اخلاق و اجتماع تبیین کردند و به این شکل طرح پرسش‌ها از ذات و ماهیت و وجوه اشتراک و افتراق صنعت و هنر آغاز شد.

افلاطون، هنر را در جایگاهی سودمند و کاربردی، قرار داد. او همچون استادش سقراط، به جهانی ورای جهان مادیات اشاره داشت و معتقد بود که اصالت، کمال و زیبایی هر پدیده‌ای، قبلاً در جهانی دیگر، به نام عالم مُثُل آفریده‌شده است. لذا هنر از دید او، در مرتبه دومِ تقلید از آفرینش قرار داشت.

در لغت‌نامه دهخدا نیز هنر به معنای علم، معرفت، دانش، فضل، فضیلت، كمال، كیاست، فراست و زیركی آمده است. همچنین هنر را دارای دو بعد خوانده‌اند: یك بعدِ آن؛ بر فرزانگی، فرهیختگی و كمال و بعدِ دیگر آن؛ بر توانایی بیان افكار، احساسات، عواطف، تخیلات و تفكر در قالب یكی از رشته‌‌های هنری دلالت می‌کند.

در این میان، هنرهای زیبا بدون توجه به کارکرد، بر اساس ذهنیت و خلاقیت هنرمند خلق‌شده و در آن‌ها کیفیت‌های زیبایی‌شناختی، بر اساس ذوق و سلیقه قضاوت می‌شوند؛ اما هنرهای کاربردی علاوه بر در نظر گرفتن جنبه‌های زیبایی شناسانه، با هدف کارایی عجین شده و شکل می‌گیرند.

بنابراین ردپای ارتباط هنر و صنعت، در اولین نشانه‌های به‌جامانده از هنر در فلسفه غرب، دیده‌شده و هنرمند به‌عنوان صنعت گری ماهر پرورش داده می‌شده است. از این‌رو، کاربرد هنر، تنها به زیبایی ختم نمی‌شده، بلکه هدف داشته و هدفش ایجاد سودمندی برای بشریت بوده است.

پس‌ازآن دوره، با انقلاب کانت در فلسفه که به چرخش کوپرنیکی کانت مشهور است، توجه به زیبایی از اوبژه به سوبژه تغییر یافت و مهم‌ترین تفاوت زیبایی‌شناسی مدرن و زیبایی‌شناسی کلاسیک رقم خورد. سرشت زیبایی به همراه چیستی هنر، موضوعات اساسی در زیبایی‌شناسی فلسفی شدند. با این دیدگاه، زیبایی به‌طور سنتی جزئی از ارزش‌های نهایی از جمله خوبی، حقیقت و عدالت شمرده شد.

با بسطِ موضوعِ فوق درمی‌یابیم که؛ زیبایی، زیوری نیست که به گردنِ هنر آویزان شود، بلکه نتیجه کارکرد انطباقیِ ارزش‌های موجود در اثر هنری، بر ارزش‌های مادی در ذهن مخاطب است؛ بنابراین کمیت و کیفیت آن به‌طور مستقیم؛ با سیستم اقتصادی، اجتماعی، بافت فکری، فلسفی، فرهنگی و حتی سنتی جامعه ارتباط دارد.

همچنین هنرهای کاربردی اغلب ترکیبی از هنر و تکنیک هستند. ازاین‌رو مفهوم سودمندی و هنر که در واژه تخنه در یونان باستان نهان بود، در دوران صنعتی به دو مفهوم متمایز تقسیم شد؛ یکی مفهوم تکنیک، با اشاره به مهارت‌های مهندسی و دیگری مفهوم هنر، مجزا از پیشرفت فنی و تکنیکی.

بنابراین در دوره‌های طولانی در گذر زمان؛ برخی از هنرها، به‌عنوان زیرمجموعه‌هایی از صناعت‌های سودمند طبقه‌بندی شدند و با حمایت از سوی اصناف و انطباق بر نیازهای اقتصادی یا اجتماعی، نظم و سامان یافتند. همچنین از دیدگاه جامع شناختی نیز چون یک هنرمند، با مواد و مصالح سروکار داشته، یک صنعتگر به شمار می‌آمده است.

در پایان می‌توان نتیجه گرفت که هنرمند و صنعتگر به خاطر کاری که با دقت انجام می‌دهند و دغدغه‌های شخصیِ انجام آن را دارند؛ زیبایی را می‌جویند و هم‌ردیف هم قرار می‌گیرند. پس آنچه امروزه با نام هنرهای کاربردی یا تولید هنری نامیده می‌شوند درست به همین دغدغه‌ها اشاره دارند.

 

نویسنده: مهندس بنفشه دین­محمدی آذری

پژوهشگر حوزه مدیریت تکنولوژی

هنر وقتی چرخ زندگی را چرخاند : از بافندگی با پره دوچرخه تا کارآفرینی

هنر وقتی چرخ زندگی را چرخاند : از بافندگی با پره دوچرخه تا کارآفرینی

از بافندگی با پره دوچرخه تا کارآفرینی

بافندگی با پره دوچرخه تا کارآفرینی، روایت بانویی است که علاقه به صنایع دستی را از کودکی در سر می‌پروراند و اکنون کارآفرین نمونه‌ای در مازندران است که نه تنها منبع درآمد مناسبی برای خانواده خود ایجاد کرده است بلکه ده‌ها خانوار دیگر هم از این راه روزی حلال کسب می‌کنند.
صنایع دستی، یکی از هزاران هزار شغلی است که به‌عنوان منبع درآمدی برای خانوارها از گذشته تاکنون دارای اهمیت فراوان بوده و اگرچه در برخی از دوران به‌دلیل برخی از مشکلات کمرنگ شده اما همچنان می‌تواند نقش مهمی در اشتغال خانوارها ایجاد کند.
مازندران در کنار کوه، دریا و جنگل، نه‌تنها با سرسبزی جنگل‌ها و مراتع و کرانه آبی خزر، بلکه با هنر صنایع دستی هم شناخته شده، هنری اصیل و سنتی که با قدمت بیش از ۱۰۰ هزارساله در مهد صنایع دستی کشور، تشنه حمایت مسؤولان است.
استان مازندران، استانی با آب و هوای مطلوب است که در کنار همه زیبایی‌ها، سرسبزی‌ها و زیستگاه مناسب و دارا بودن جنگل و دریا به‌عنوان قطب گردشگری، در بخش صنایع دستی هم از قدمت دیرینه برخوردار بوده و گردشگران فراوانی را به خود اختصاص داده است.
صنایع دستی در استان مازندران قدمتی به دیرینگی ایران‌زمین دارد و براساس آنچه توسط کارشناسان میراث و صنایع دستی عنوان می‌شود، با توجه به قدمت آثار مکشوفه در دره شوش غربی و شرقی رستمکلا، مطالعات و پژوهش‌های باستان‌شناسی ثابت کرد که آثار به‌دست‌آمده از مازندران دارای قدمت بیش از ۱۰۰ هزار ساله است، این دست‌افزارهای سنگی به‌عنوان قدیمی‌ترین صنایع دستی نیاکان ما در مازندران مطرح بوده است.
صنایع دستی استان مازندران همچون سایر مناطق کشور، دارای پیشینه و سابقه‌ای چندین هزار ساله است و از حدود ۲۰۰ بیشتر از ۸۰ رشته صنایع دستی در مازندران تولید می‌شود و براساس آخرین آمار بیش از ۱۲ هزار صنایع دستی‌کار بومی، در استان زندگی و دارای کارت شناسایی از میراث فرهنگی هستند.

کدام تولید؟ کدام کارآفرینی؟
رشته صنایع دستی مصوب معاونت صنایع دستی کشور بیشتر از ۸۰ رشته در مازندران تولید می‌شود و براساس آخرین آمار بیش از ۱۲ هزار صنایع دستی کار بومی، در استان زندگی و دارای کارت شناسایی از میراث فرهنگی هستند.
بر اساس تازه‌ترین داوری صنایع دستی کشور که در تهران انجام شد، ۱۷ اثر هنرمندان صنایع دستی مازندران موفق به کسب نشان ملی مرغوبیت یا همان مهر اصالت شدند که مهر اصالت بین‌المللی گواهینامه‌ای است که شورای جهانی صنایع دستی برای حفظ، احیا و تداوم مشاغل بومی و سنتی به هنرمندان می‌دهد و با این مهر آثار آنان قابلیت عرضه به بازارهای ملی و جهانی را پیدا می‌کند و با این تعداد از آثار اعلام‌شده، مازندران ۶۵ اثر صنایع دستی دارای مهر اصالت را در کارنامه خود دارد.
براساس اطلاعات اعلام‌شده بیش از ۷۰ نوع محصول صنایع دستی به همت هنرمندان مازندرانی در سبد صادرات قرار گرفته و راهی بازارهای جهانی شده و استان مازندران در صنایع دستی همچون چرم، نمد، لاک‌تراشی، حصیربافی، گلیم، جاجیم، بافته‌های ابریشمی، پوستین‌دوزی، صنایع فلزی، صنایع سنگی، سفال، البسه محلی و سوزن‌دوزی تولیدکننده است.
و اینک در کنار همه داشته‌های مختلف در صنایع دستی، معرفی کارآفرینان در بخش صنایع دستی موضوع این بخش از گزارش ماست، هنری که با استفاده از هنر دست هنرمندان، نخ و رنگ، و با نقش‌‌ و نگار‌های طبیعت و با استفاده از رنگ‌های شاد در بافت، در فروشگاه‌های صنایع دستی در مقابل چشمان خریداران می‌درخشد.
معرفی کارآفرینان یکی از برنامه‌هایی است که با تلاش تیم خبرگزاری فارس در دستور کار قرار گرفته و در این راستا در بخش‌های مختلف صنعت، کشاورزی، امداد، صنایع دستی و گردشگری و بخش‌های مختلف دیگر تلاش داریم تا کارآفرینان نمونه و البته گمنام مازندران را معرفی کنیم.
تهیه گزارش از کارآفرین تحت پوشش کمیته امداد در شهرستان بهشهر با موضوع «بانویی که کار کرد تا سربار نباشد» با استقبال گرم کارآفرین، خانواده بزرگ امداد و بسیاری از شهروندان و هم‌استانی‌ها قرار گرفت و اکنون تلاش داریم در ادامه راه کارآفرینان مختلف در بخش‌های دیگر را به جامعه معرفی کند.
برای معرفی بانویی کارآفرینان از خطه مازندران، روانه منطقه زاغمرز در شهرستان بهشهر در شرق استان پهناور مازندران شدیم، بانویی که نه‌تنها در یک نوع از صنایع دستی بلکه کلکسیونی از صنایع دستی را می‌داند و به آموزش هنرهای مختلف دستی مازندران مبادرت دارد.
همچون همیشه، با قوت تعیین‌شده قبلی روانه منطقه زاغمرز شدیم و با توجه به آدرسی که از قبل داشتیم، به‌راحتی کارگاه این بانوی توانمند را یافتیم و با تماسی کوتاه، او را مقابل درب کارگاه با شوق و ذوق خاصی دیدیم، شوقی که بدون شک برگرفته از همین ارتباط کاری و رنگ‌ها و آشتی با طبیعت است.
وارد کارگاه کوچکی شدیم، کارگاهی کوچک حدود 20 متری که در گوشه و کنار آن انواع و اقسام کارهای دست را به‌راحتی می‌توانی ببینی و از گلیم، ‌جاجیم، سفره‌دوزی گرفته تا کیف‌دوزی و عروسک‌دوزی هنر دست این بانوی توانمند در منطقه زاغمرز است، بانویی اصالتاً اهل اردبیل اما عاشق هنرهای دستی مازندران.