نقش آموزش عالی در رشد علمی و اقتصادی بر اساس برنامه ششم و چشم‌انداز

نقش آموزش عالی در رشد علمی و اقتصادی بر اساس برنامه ششم و چشم‌انداز

بر اساس چشم‌انداز ۲۰ ساله ، کشور در پایان چشم‌انداز بایستی جايگاه اول اقتصادي، علمي و فناوري در سطح منطقه آسياي جنوب غربـي (شامل آسياي ميانه، قفقاز، خاورميانه و كشورهاي همسايه) با تأكيد بر جنبش نرم‌افزاری و توليد علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادي، ارتقاء نسبي سطح درآمد سـرانه و رسـيدن به اشتغال كامل کسب نماید همچنین بر این اساس ایران اسلامی در ۱۴۰۴ ،برخوردار از دانش پيشرفته، توانا در توليد علم و فناوري، متكي بر سهم برتر منابع انساني و سرمايه اجتماعي در توليد ملي خواهد بود .

ادامه مطالب

مروری بر وضعیت سالیان گذشته ،چالش‌ها ،اقدامات و سیاست‌های برنامه ششم می‌تواند ضرورت تلاش ملی و حداکثری را نشان می‌دهد .آموزش عالی در سالیان گذشته گسترش کمی را در پیش گرفت به‌طوری‌که در سال ۹۲ میزان دسترسی به آموزش عالی ( نسبت دانشجو به جمعیت ۱۸-۲۴ سال ) به حدود ۴۴ درصد رسید .این میزان در سال ۹۴ به ۵۰.۶ رسید و برای انتهای برنامه ششم ۵۴ درصد پیش‌بینی‌شده است .در عوض تعداد دانشجویان خارجی به‌کل دانشجویان در۲۴ صدم درصد متوقف شد که این عدد در ۹۵ به ۴ دهم درصد رسید و برای سال ۱۴۰۰ حدود ۷۵ هزار دانشجوی خارجی و سهم ۱.۷ درصدی پیش‌بینی‌شده است ..سهم دانشجویان کاردانی از ۲۲.۳در سال۹۲ به۲۲.۵ درصد در سال۹۵ رسید و برای انتهای برنامه ششم ۲۳ درصد در نظر گرفته‌شده است . سهم دانشجویان تحصیلات تکمیلی ۱۵.۴ در سال ۹۲شد که برای انتهای برنامه این عدد ۳۰ درصد پیش‌بینی‌شده است .

سهم اعضای هیئت‌علمی تمام‌وقت استادیار و بالاتر به‌کل اعضای هیئت‌علمی تمام‌وقت در سال ۹۲ به حدود ۵۸.۲ درصد رسید .در ۹۴ این عدد به ۶۳ درصد رسید و برای سال ۱۴۰۰ به ۹۳ درصد خواهد رسید . نسبت دانشجو به اعضای هیئت‌علمی تمام‌وقت نیز از ۳۰ نفر در سال ۹۲ در سال ۹۴ به ۲۶رسید که درنهایت در پایان برنامه به ۲۰ نفر خواهد رسید .

رتبه ایران در نانو ششم و در تولید علم از ۲۴ در سال‌های اخیر به ۱۵ رسیده است. (یعنی سهم ۱.۸۵ درصدی در کل تولید علم در جهان ) برای انتهای برنامه رتبه ۱۲ مدنظر است .افزایش تعداد پژوهشگر به ۲۶۰۰ نفر به ازای هریک میلیون نفر از دیگر هدف‌های برنامه توسعه می‌باشد . .این در حالی است که باوجود سهم مناسب نفت در میزان تولید ناخالص داخلی ،کشورمان با ۴۱۲ میلیارد دلار، رتبه جهانی ۲۷ را در میزان تولید ناخالص داخلی کسب کرده است این امر نشان می‌دهد که باوجود کسب رتبه‌های مناسب علمی ، به‌کارگیری علم در تولید و صنعت و … روند مناسبی نداشته است . به‌عبارت‌دیگر سطح تعامل آموزش عالی با نیازهای بخش‌های اقتصادی –اجتماعی کشور بسیار پایین است .ضعف در اداره اقتصادی آموزش عالی و تعاملات ناکارآمد در مراکز پژوهشی بین‌المللی از دیگر عوامل مؤثر در این خصوص بوده است .

در سند برنامه ششم توسعه برای تحقق هدف هماهنگی بین برنامه‌های آموزش عالی با نیازهای بخش‌های اقتصادی –اجتماعی کشور راهبردهای چون هم‌راستا نمودن آموزش عالی کشور با نظام اقتصادی –اجتماعی ، متناسب‌سازی تحصیل و اشتغال ،مأموریت گرا کردن مؤسسات آموزش عالی با رویکرد آمایشی و توسعه پایدار ،متنوع سازی مدارک برای پاسخگویی به نیازهای جامعه لحاظ شده است .

رقابتی کردن فعالیت‌های آموزش عالی به لحاظ اقتصادی ،قیمت‌گذاری واقعی خدمات آموزشی ،تحول در تأمین منابع مالی و انسانی و توسعه منابع دانشگاه‌ها از محل تبدیل علم به ثروت از راهبردهای در نظر گرفته‌شده جهت تحقق هدف کارا مدسازی اداره اقتصادی آموزش عالی کشور می‌باشد .

به نظر می‌رسد ارتباط صنعت و دانشگاه بایست از امضای تفاهم‌نامه و تعاملات حداقلی به سمت ارتباط اجرایی تنگاتنگ حرکت نماید .اثبات توانمندی دانشگاه‌ها در رشته‌های مختلف می‌تواند اعتماد صنعت و تولید را دوچندان نماید .معمولاً برخی صنایع و شرکت‌های تولیدی همکاری با دانشگاه را هزینه زا ، کندی امور و ریاست بر کارها می‌دانند .البته در امور تولید دانش‌بنیان موضوع متفاوت است و دانشگاه خط مقدم است اما در همین زمینه نیز در بخش تجاری‌سازی مشکلاتی گریبان گیر دانشگاه‌ها می‌باشد .بودجه برای تولید دانش‌بنیان ۲۰۰ میلیون دلار می‌باشد که کافی نیست در ضمن به جهت سخت‌گیری‌های موجود مراحل اخذ مجوز شرکت دانش‌بنیان طولانی و خسته‌کننده است .حمایت از تولید دانش‌بنیان صرفاً تخصیص وام ارزان‌قیمت نیست .بهبود فضای کسب‌وکار ،تقویت مراکز رشد و کارآفرینی ،تغییر محتوی و سرفصل دروس از مطالعات صرف به سمت پژوهش‌های کاربردی ، ایجاد فضای مناسب برای فرایند تجاری‌سازی و … می‌تواند مسیر حرکت به سمت برنامه چشم‌انداز را هموار نماید .در این برنامه کسب جایگاه اقتصادی ،علمی و فناوری در منطقه و استفاده از تولید دانش‌بنیان در کنار هم موردنظر است بنابراین آموزش عالی مسئولیت بسیار بزرگی دارد و در این راه تدبیر و تلاش همگانی ضرورت دارد .امید است دانشگاه‌ها نقش شایسته خود را در این مسیر با تعامل دولت و مجلس محقق سازند .