نگاهی دقیق‌تر به ماموریت پارک علم و فناوری شادی لطیفیان-نشریه دانشگاه کارآفرین

نگاهی دقیق‌تر به ماموریت پارک علم و فناوری

در شماره پیشین پارک‌های فناوری را به اختصار تعریف و تعدادی از پارک‌های جهان را معرفی کردیم. در این شماره قصد برآن داریم تا تعریف کاملتری از پارک‌های فناوری، ویژگی‌های آن‌ها و اهداف و جایگاه آنها داشته‌ باشیم.

پارک‌های علم و فناوری به‌عنوان یکی از نهادهای اجتماعی و حلقه‌ای از زنجیره توسعه اقتصادی مبتنی بر فناوری، شکل‌گرفته‌اند. در تعریفی دیگر، پارک علم و فناوری سازمانی است که باهدف افزایش ثروت در جامعه توسط متخصصان حرفه‌ای مدیریت می‌شود و جریان دانش و فناوری را میان دانشگاه‌ها، مؤسسات تحقیق و توسعه، شرکت‌های خصوصی و بازار به حرکت می‌اندازد.

تعمیق ارتباط بین دانشگاه‌ها، سازمان‌های تحقیقاتی، واحدهای تولیدی و مراکز تصمیم‌گیری دولتی در جهت توسعه فناوری و علوم کاربردی، ازجمله اهداف ایجاد و توسعه پارک‌های علم و فناوری است.

از طرف دیگر پارک‌های فناوری به‌عنوان ابزار جلب و جذب شرکت‌های مبتنی بر فناوری پیشرفته در سطح بین‌المللی شناخته می‌شوند و علاوه برآن محملی برای جذب متخصصان و دانشمندان و توسعه فعالیت کارآفرینان می‌باشند. همچنین شکل‌گیری و توسعه بسیاری از پدیده‌های نوظهور تکنولوژیکی از درون این پارک‌ها است و دولت‌ها می‌کوشند با ایجاد محیطی مناسب، شرایط کار و فعالیت را برای شرکت‌های کوچک و متوسط و جذب شرکت‌های بین‌المللی مبتنی بر فناوری را فراهم نمایند.

در تعریفی دیگر در مورد پارک فناوری آمده است:
پارک فناوری واحدی است که:

با مؤسسات آموزشی و پژوهشی در ارتباط است.
زیرساخت‌ها و خدمات پشتیبانی، خصوصاً مستغلات و فضاهای اداری را برای واحدهای تجاری فراهم می‌نماید.
وظیفه انتقال فناوری را بر عهده دارد.
وظیفه توسعه فناوری را بر عهده دارد.

نام‌ها و اصطلاحات پارک فناوری:

در ایالات‌متحده نام‌های؛ پارک فناوری، پارک تحقیقاتی یا پارک تحقیقات فناوری به کار می‌رود، اما در بریتانیا و برخی از کشورهای اروپایی اصطلاح پارک علمی رایج‌تر است. در فرانسه نیز عبارت قطب فناوری بسیار کاربرد دارد. از اصطلاح پارک فناوری درواقع برای توصیف سطح متنوعی از فعالیت‌ها در یک منطقه خاص جهت تحریک توسعه کارآفرینی شرکت‌های کوچک و متوسط دانش محور در یک کشور استفاده می‌شود.

در ابتدا مقوله پارک فناوری تعریف بسیار محدودی داشت که تمرکز اصلی آن بر مستغلات پارک بود، و طبق این تعریف دانشگاه‌ها نوعاً مستغلات، فضاهای اداری یا تجهیزات تحقیقاتی را به واحدهای تجاری اجاره می‌دهند. گاهی اوقات این ترکیب به شهرک‌های صنعتی یا محل تجمع شرکت‌ها شباهت می‌یابد.

امروزه این مقوله توسعه‌یافته است تا محدوده وسیع‌تری از فعالیت‌ها شامل توسعه اقتصادی و انتقال فناوری را دربر بگیرد. اما اصطلاحات مترادف با پارک فناوری عبارت‌اند از: پارک تجاری، پارک رایانهای، پارک فناوری پیشرفته، پارک صنعتی، مرکز نوآوری، پارک تحقیق و توسعه، پارک تحقیقاتی، پارک تحقیقات و فناوری، پارک علمی و فناوری، شهرک علمی، پارک علمی، مرکز رشد فناوری، قطب فناوری و شهرک فناوری.
جایگاه پارک علم و فناوری:

عدم تکمیل زنجیره ساختاری صنعت و دانشگاه، یکی از موانع توسعه علمی و اقتصادی کشورهاست. این امر موجب پیدایش شهرک‌ها و پارک‌های علم و فناوری از ابتدا دهه 1950 و 1960 در آمریکا و پس‌ازآن در دیگر کشورهای جهان گردید که در ابعاد مختلف و با طیف گستردهای از شرح وظایف به‌عنوان حلقهای از زنجیره اقتصاد مبتنی بر فناوری توسعه یافتند.

این پارک‌ها امروزه نیز در سراسر جهان وجود دارند و تعدادشان روزبه‌روز در حال افزایش است. پارک‌های علمی، تحقیقاتی و فناوری نقش بسیار عمده‌ای در پیشبرد اقتصاد جهان ایفا می‌کنند. پارک‌های علم و فناوری علاوه بر ایجاد زمینه فعالیت شرکت‌های کوچک و متوسط دانشمحور و کارآفرین در یک محیط اقتصادی، بستر لازم را جهت انتقال و توسعه فناوری، تولید با ارزشافزوده مطلوب، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ورود کارآفرینان و واحدهای صنعتی به بازارهای جهانی را فراهم می‌نمایند.

پارک‌ علم و فناوری:

یک‌نهاد اجتماعی و حلقهای از زنجیره توسعه اقتصادی مبتنی بر فناوری است.
راهبردی هماهنگ برای توسعه ملی یا منطقه ای می‌باشد.
شکلگیری و توسعه بسیاری از پدیدههای نوظهور فناورانه را بسترسازی می‌کند.
نقشی محوری در توسعه اقتصادی کشورها دارد.
توسعه نوآوری‌های دانشمحور را از طریق مؤسسات کوچک و متوسط سبب‌ساز می‌شود.

پارک علم و فناوری سنگاپور (SSP) که درواقع میزبان ۳۵۰ سازمان و شرکت دولتی و خصوصی این کشور در زمینه فناوری بوده و یک هاب بینالمللی در این عرصه به شمار میرود.

اهداف پارک فناوری:

ازجمله اهداف ایجاد پارک‌های فناوری، افزایش نوآوری تکنولوژیک، توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی متخصصان است و بسیاری از سیاستگذاران از پارک‌های فناوری به‌عنوان بخشی از یک راهبرد اندیشمندانه و هماهنگ برای توسعه ملی یا منطقه‌ای نام می‌برند. اگرچه هر شهر یا کشوری ممکن است دلایل متفاوتی برای ایجاد پارک‌های فناوری داشته باشد، ولی عموماً هدف اولیه از تشکیل یک پارک فناوری افزایش تعداد شرکت‌های کوچک و متوسط دانش‌محور است تا در یک محیط اقتصادی به فعالیت بپردازند. از این شرکت‌ها به‌عنوان پشتوانه بخش خصوصی برای کمک به تنوع اقتصادی نام‌برده می‌شود. هم‌چنین، کشورهای درحال‌توسعه که تجربه چندانی در زمینه فناوری ندارند، ممکن است از پارک‌های فناوری جهت جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای ایجاد شغل و همچنین افزایش درآمدهای مالیاتی استفاده کنند.

ویژگی‌های اصلی پارک‌های علمی و فناوری:

مضمون اصلی فعالیت این پارک‌ها، پژوهش و توسعه در زمینه فناوریهای سطح بالاست و تأکید اصلی روی پژوهشهایی است که در جهت “توسعه” یک سازمان کاربرد دارد. در این پارکها تولید انبوه جایی ندارد و صنایع بزرگ در آنجا تأسیس نمی‌شوند.

پژوهش در این پارکها در راستای رفع نیازهای صنایع مشخص انجام می‌شود. یعنی در این پارکها پژوهش نمی‌کنند که مثلاً به فرمولهای خاص فیزیک، شیمی، یا ریاضیات دست یابند. بلکه پژوهش می‌شود تا مشکل خاص و یا تنگناهای علمی یک صنعت خاص را حل کنند. به‌بیان‌دیگر، فعالیتهای درونی این مجتمعها به‌طور مشخص رنگ تکنولوژیک و بازار دارد تا رنگ آکادمیک.

صنایعی که در این پارکها تأسیس می‌شوند، صنایع سبک و تکنولوژیک هستند. این صنایع، ارزش‌افزوده بالایی را تولید کرده و درعین‌حال فاقد سروصدا و آلودگی بوده و به محیط‌زیست، آسیب نمی‌رسانند.

این مجتمع ها محل تمرکز مجموعهای از فعالیتهای به‌هم‌پیوسته‌اند. یعنی فعالیتهای درون این پارکها (مجتمعها) باهم رابطه تنگاتنگ دارند و در صورت لزوم می‌توانند به یکدیگر خوراک علمی و پژوهشی بدهند.

فضای این مجتمعها، پارک ‌مانند است و محوطه آنها بسیار زیبا، ساختمانها معمولاً با ارتفاع کم و مجهز به انواع امکانات تفریحی و خدماتی می‌باشد. تراکم ساختمانها نیز کم است.

این مجتمع‌ها غالباً در ارتباط و با همکاری مستقیم یک یا چند دانشگاه یا موسسه فنآوری و سرمایه‌گذاری مشترک آنها تأسیس می‌شوند. البته بهجای دانشگاه، یک مؤسسه تحقیقاتی بسیار مهم هم می‌تواند این نقش را ایفا کند. بهعلاوه دولتهای محلی و بخش خصوصی نیز جزو صاحبان اصلی این پارک‌های علمی هستند. بنابراین مدیریت این پارک‌ها، به اقتضای ترکیب، بین بخش دولتی، خصوصی و دانشگاهی مشترک است .

بخش عمدهای از واحدهای فعال در پارکها معمولاً کوچک و نوبنیادند و صاحبان آنها را پژوهشگران تشکیل می‌دهند. البته بسیار اتفاق می‌افتد که شرکتهایی همانند آی. بی‌.ام و سونی هم شعبه تحقیق و توسعه خود را به این پارکها منتقل کنند.

از جنبه جمعیتی (دموگرافیکی) افرادی که در این پارکها کار می‌کنند افراد متخصص و ماهری هستند (نظیر مهندسان، دانشمندان، پزشکان و کارشناسان تحقیق و توسعه) که عمدتاً در مشاغل تکنیکی، پژوهشی و مدیریتی ممتاز به کار مشغولاند.

تصویری از پارک علم و فناوری دایدو کره جنوبی

منابع

مجموعه‌ای از مقالات و نشریات تخصصی