تأثیر مثبت کرونا روی برخی کسب و کارهای اینترنتی

این روزها شیوع بیماری کرونا بر بازار سنتی و فیزیکی تأثیر مستقیم گذاشته و بازار به‌دلیل توصیه وزارت بهداشت برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری خالی از مشتری است. اما در شرایط کنونی وضعیت بازار مجازی چگونه است؟ آیا فروش فروشگاه‌های آنلاین افزایش یافته است؟ آیا مسئولان فروشگاه‌ها برای جلوگیری از شیوع بیماری کرونا در ارسال مرسولات خود نکات بهداشتی را رعایت می‌کنند؟ و اینکه چه تدابیری برای این وضعیت اندیشیده‌اند.

افزایش فروش کالاهای زود مصرف

«شیوع کرونا روی برخی از کسب و کارهای آنلاین (کالامحور) تأثیر مثبت و روی برخی از آنها (اجتماع محور) تأثیر منفی گذاشته است.»
فرشاد وکیلی‌زاده مدیرعامل فروشگاه زنبیل و دبیر اتحادیه کسب و کارهای مجازی با بیان مطلب فوق گفت: به‌عنوان مثال کسب و کارهای آنلاینی مانند سینما، تئاتر، گردشگری، حمل و نقل و… که با اجتماعات سروکار داشتند از شیوع بیماری کرونا متضرر و تعطیل شده‌اند از سوی دیگر پلتفرم‌هایی که در حوزه ارسال (Delivery) در مجموعه‌های غذا و رستوران‌ها فعالیت داشتند نیز با کاهش مشتری روبه‌رو شده‌اند.وکیلی‌زاده درباره کسب و کارهای مجازی کالامحور نیز گفت: کسب و کارهای آنلاین کالامحور نیز خود به چند بخش مانند کالاهای سوپرمارکتی و کالاهای بادوام تقسیم می‌شوند که در بخش کالاهای سوپرمارکتی و زود مصرف فروشگاه‌های آنلاین با افزایش فروش مواجه شدند، چرا که این باور در بین مردم شایع شد که به علت شیوع کرونا ممکن است این اقلام از کالا در کشور با کمبود مواجه شود از این‌رو چند برابر نیاز خود خریداری کرده و انبار کردند. به عبارتی پیش از این مردم با نزدیک شدن به عید نوروز معمولاً کالاهای مورد نیاز یک ماه خود را خریداری می‌کردند ولی با بحث شیوع کرونا مردم برای دوماه کالاهای مصرفی خریداری کردند.
دبیر اتحادیه کسب و کارهای مجازی اعتقاد دارد، افزایش خرید در فروشگاه‌های آنلاین در برخی کالاها غیرطبیعی بود. وی گفت: افزایش خرید در زمینه کالاهای مربوط به عید و شوینده، دستمال کاغذی و… طبیعی بود اما خرید اقلامی مانند برنج آن هم برای سه ماه غیرطبیعی است.
مدیرعامل این فروشگاه آنلاین درباره میزان فروش کالاهای بادوام (لوازم دیجیتال، تلفن همراه و…) نیز گفت: شیوع ویروس کرونا در این کالاها خیلی تأثیرگذار نبود و تقاضا مانند قبل است ولی در کشور ما برخی واردکنندگان و تأمین‌کنندگان از عرضه کالای موجود به فروشگاه‌های آنلاین به‌دلیل شیوع بیماری کرونا خودداری می‌کنند. این در حالی است که آنها شیوع این بیماری را بهانه می‌کنند و دلیل عدم عرضه، افزایش نرخ ارز است.
وی افزود: درست است که جهان در زمینه کالاهای دیجیتال با کاهش عرضه مواجه شده است، چرا که به علت قرنطینه شدن ووهان چین مرکز تولید قطعات دیجیتالی، ارسال قطعات به جهان قطع شده است و به تبع آن موجب شد تا قیمت این نوع کالاها در جهان افزایش یابد ولی افزایش قیمت کالاهای دیجیتالی در کشور ما به کرونا ربطی ندارد و همان‌طور که گفتم به‌دلیل افزایش نرخ ارز است و واردکنندگان از ارائه کالا به فروشگاه‌ها خودداری می‌کنند به همین دلیل با اینکه تقاضا وجود دارد ولی کالایی عرضه نمی‌شود تا فروخته شود.

وی درباره رعایت بهداشت در ارسال محموله‌ها به مشتریان نیز گفت: فروشگاه‌های آنلاینی که کالاهای بادوام دارند بیشتر لجستیکی و پشتیبانی بوده و دارای نیروهای انسانی برای بخش‌های انبار، مرکز تلفن و… هستند به همین دلیل چون امکان دورکاری تمام کارکنان وجود ندارد و در همین راستا به‌صورت بسیار جدی بهداشت رعایت می‌شود تا نه تنها محیط کار، بلکه محموله‌ها هم بدون آلودگی به دست مصرف‌کننده برسد و کسب و کار نیز سرپا بماند و به تعطیلی کشیده نشود.
این فعال حوزه کسب و کار آنلاین افزود: محل کار ما، روزی سه بار با محموله‌ها ضدعفونی می‌شود. حتی افراد مشکوک به بیماری اجازه حضور در محل کار ندارند و کارکنان به ماسک و دستکش و وسایل ضدعفونی تجهیز هستند. از سوی دیگر پدهای الکلی در اختیار کارکنانی که کالا را به دست مشتری می‌رسانند، گذاشته می‌شود تا بعد از امضای تبلت، دست خود را ضدعفونی کنند. کالاها را هم با یک جفت دستکش به مشتریان تحویل می‌دهند و باید مشتری دستکش را دست کرده و کالا را تحویل بگیرد.

رعایت بهداشت در ارسال مرسولات

«با شیوع بیماری کرونا درخواست برای خرید آنلاین در فروشگاه ما افزایش یافته است.»
امیرحسن موسوی مدیر روابط عمومی فروشگاه دیجی کالا با بیان مطلب فوق گفت: از آنجایی که مردم نباید در سطح شهر و بازار رفت و آمد داشته باشند در همین راستا این فروشگاه آنلاین تصمیم گرفت که با وجود اینکه کارکنان این پلتفرم هم در معرض بیماری کرونا هستند، به مردم خدمت‌رسانی کند.
موسوی افزود: حجم سفارش از این فروشگاه بسیار بالاست بخصوص که تقاضا و فروش کالاهای سوپرمارکتی نیز 3 برابر شده است. از سوی دیگر چون هر روز در حال معاینه همکاران هستیم و کسانی را که علائم داشته باشند اجازه ورود به محل کار نمی‌دهیم، از این‌رو 20 درصد از نیروهای خود را از دست داده‌ایم به همین دلیل با تأخیر در ارسال کالا مواجه شدیم و کاربران باید بیشتر از قبل صبر پیشه کنند.
وی درباره رعایت نکات بهداشتی در شرایط کنونی نیز گفت: بخش‌های مختلف این فروشگاه روزی 2 تا 4 بار ضدعفونی می‌شوند و بهداشت محیط کار در بالاترین سطح در حال اجرایی شدن است. حتی پوشاک هم از تونل‌های مخصوص ضدعفونی عبور می‌کنند. هر روز کارکنان ما تب‌سنجی می‌شوند و کسانی که علائم دارند از ورود آنها جلوگیری می‌شود. کارکنانی هم که کالا را به دست کاربر می‌رسانند دارای دستکش، ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده‌اند و کالا را با دستکش و رعایت اصول بهداشتی به کاربران می‌رسانند.
عرشیا زارع مدیر روابط عمومی پلتفرم «باسلام» نیز گفت: پلتفرم «باسلام» در حال رشد است و ما هر ماه شاهد رشد فروش هستیم از سوی دیگر همیشه با نزدیک شدن به پایان سال نیز رشد فروش ما افزایش می‌یابد ولی اکنون روند رشد بیشتر از این دو علت شده و به نظر می‌رسد فروشگاه‌ها و پلتفرم‌های فروش آنلاین نیز تحت تأثیر شیوع کرونا قرار گرفته‌اند و مردم ترجیح می‌دهند که به جای خارج شدن از خانه‌هایشان و جلوگیری از بیماری، آنلاین خرید کنند.
زارع افزود: تقاضا در سایت در دو نوع کالا افزایش یافته است. یکی کالاهای مربوط به عید نوروز است مانند (آجیل و…) و دیگری کالاهای مایحتاج روزانه (مانند برنج و…) که از نظر ما افزایش فروش مایحتاج عید عادی است اما افزایش فروش مایحتاج روزانه غیرعادی است و به نظر می‌رسد بخش کالاهای مایحتاج روزانه بیشتر تحت تأثیر شیوع بیماری کرونا قرار گرفته است.وی در زمینه رعایت بهداشت از سوی فروشندگان و ارسال محموله‌ها نیز گفت: ما در ارسال محصولات نقشی نداریم ولی در این مدت سعی کردیم تأمین‌کنندگان و غرفه‌داران خود را در زمینه رعایت موارد بهداشتی آموزش دهیم و به آنها گفته‌ایم که چه مواردی را باید رعایت کنند. از سوی دیگر بیشتر مرسولات را هم پست به مشتریان تحویل می‌دهد و خود پست نیز موارد بهداشتی را با ضدعفونی کردن و تجهیز پستچی‌ها رعایت می‌کند.
سامان احمدی یکی از بنیانگذاران استارتاپ «بوتیک» که پلتفرم فروش لباس است نیز گفت: در پلتفرم بوتیک ما خود به طور مستقیم در فروش آنلاین لباس، کفش و… نقشی نداریم و فروشنده‌ها در این فروشگاه مغازه مجازی ایجاد کرده و کالاهای خود را در این زمینه به مشتریان می‌فروشند ولی آماری که دریافت می‌کنیم نشان می‌دهد که فروش آنلاین و مراجعات برای خرید به مغازه‌های مجازی این پلتفرم افزایش یافته است.
احمدی افزود: البته هنوز نمی‌دانیم که این استقبال به خاطر نزدیک شدن به پایان سال و عید نوروز است یا واقعاً تحت تأثیر شیوع بیماری کرونا قرار گرفته چون معمولاً در پایان سال مغازه‌های مجازی این پلتفرم با افزایش فروش مواجه می‌شوند.
وی درباره اینکه فروشندگان مغازه‌های مجازی آیا برای ارسال محموله‌های خود رعایت بهداشت را برای پیشگیری از شیوع کرونا انجام می‌دهند یا خیر، گفت: مرسولات از سوی پست ارسال می‌شود و تا آنجایی که می‌دانیم و بارها شرکت پست اعلام کرده محموله‌های پستی را ضدعفونی کرده و با رعایت بهداشت به دست مردم می‌رسانند از این‌رو فکر نمی‌کنم مشکلی در این زمینه وجود داشته باشد.

‌برنامه «دارا الگوریتم» برای تاسیس صندوق جسورانه

وجود اكوسيستم كارآفريني، شرط لازم برای پویایی اقتصاد

ازآنجاکه در تعاريف اولیه کارآفرينی به نقش فرد تأکید شده و کارآفرينی نوعی نگرش و رفتار فردی ديده می‌شد، تلاش‌های اولیه دولت‌ها برای توسعه کارآفرينی نیز محدود به سیاست‌های سطح فردی بود. فرض بر آن بود که با آموزش افراد و فرهنگ‌سازی و ايجاد وجهه مناسب برای کارآفرينان در جامعه، کارآفرينی به‌صورت کمّی و کیفی توسعه خواهد يافت . لیکن تجربه نشان داد که وجود روحیه و انگیزه

کارآفرينی در افراد کافی نیست بلکه بروز کارآفرينی نیازمند محیطی مساعد است. ازآنجاکه کارآفرينی به‌شدت وابسته به زمینه‌ای است که کارآفرين در آن فعالیت می‌کند )شامل اجتماع، محیط نهادی و محیط فیزيکی(، استفاده از اصطلاح اکوسیستم کارآفرينی در ادبیات سیاست‌گذاری کارآفرينی گسترش يافت. در حال حاضر، پژوهشگران حوزه سیاست‌گذاری کارآفرينی به اين اجماع رسیده‌اند که کشورها نیازمند تعداد زياد کارآفرين )به معنای کسب‌وکار جديد يا خوداشتغالی( نیستند بلکه نیازمند اکوسیستم کارآفرينی خوب و کیفی هستند تا به رشد و توسعه اقتصادی دست يابند. کارآفرينی پدیده‌ای فرا بخشی و چندوجهی است به‌نحوی‌که از یک‌سو متأثر از همه ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است و از سوی ديگر بر اين ابعاد تأثیرگذار است. ازاین‌رو توسعه کارآفرينی درگرو توجه به موضوعات مختلف از زوايا و جنبه‌های متعددی می‌باشد که ضرورت به‌کارگیری رهیافت اکوسیستم را روشن می‌کند. در مفهوم اکوسیستم کارآفرينی به‌عنوان روشی جديد برای تفکر و اقدام، جهت طراحی سیاست‌های کارآفرينی در سال‌های اخیر به کار گرفته‌شده است. اکوسیستم کارآفرينی به افراد، سازمان‌ها و نهادهايی اشاره دارد که محرك يا مانع تصمیم فرد برای کارآفرين شدن بوده و يا بر احتمال موفقیت او در صورت راه‌اندازی کسب‌وکار کارآفرينانه مؤثرند.  OECD  اکوسیستم را شامل چارچوب‌های تنظیمی، شرايط بازار، دسترسی به منابع مالی، تحقیق و توسعه و فن‌آوری، فرهنگ و قابلیت‌های کارآفرينانه معرفی کرده است. اکوسیستم‌ها، محیطی را ايجاد می‌کنند که لازم است عناصر آن هم‌نوا با يکديگر برای شکوفايی بنگاه‌های نوآور و پر رشد به نظم درآيند. اين بنگاه‌ها نیازمند کارکنان ماهر هستند، لازم است تا دسترسی به فن‌آوری داشته باشند، زيرساختی با کارکرد مطلوب لازم دارند، مشاوره تخصصی و پشتیبانی می‌خواهند، بايد به منابع مالی دسترسی داشته باشند، محلی برای کسب‌وکار لازم دارند، و نیازمند يك چارچوب قانونی هستند که از آن‌ها حمايت کند. در اکوسیستم کارآفرينی وجود ذينفعان و همکاری متقابل آن‌ها با يکديگر سبب ايجاد شرايط مناسب برای فعالیت‌های کارآفرينانه و توسعه کسب‌وکارهای جديد می‌شود. منظور از ذينفع هر نهادی است که به‌طور بالفعل يا بالقوه حامی و مشوق کارآفرينی است. ارگان‌های دولتی، دانشگاه‌ها، انجمن‌های کسب‌وکار، تشکل‌های بخش خصوصی، سرمایه‌گذاران، بانک‌ها، کارآفرينان، مراکز رشد، مراکز شتاب‌دهنده، رهبران اجتماعی، مراکز تحقیقاتی، نمايندگان نیروی کار، وکلا و غیره از ذينفعان اکوسیستم کارآفرينانه هستند. کارآفرين نیز هرچند حاصل اکوسیستم کارآفرينانه است اما خود نیز نقش فعال در ايجاد اکوسیستم و سلامت آن بازی می‌کند. تعامل و همکاری متقابل بین ذينفعان مختلف نیازمند تبادل رسمی و غیررسمی اطلاعات جهت هماهنگی میان فعالیت‌های آنان است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که نحوه‌ی ترکیب اين عوامل که باگذشت زمان تکامل می‌یابند وابسته به شرايط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و جغرافیايی است. بديهی است که اکوسیستم‌های کارآفرينی يکتا و منحصربه‌فرد هستند زيرا نتیجه و برآيند تعاملات متقابل و پیچیده‌ی صدها عامل هستند که ريشه در نهادهايی شکل‌گرفته در طول تاریخ‌دارند؛ نهادهايی که برای کشورهای مختلف، در کنار مزیت‌های رقابتی منحصربه‌فرد، مجموعه‌ای خاص از چالش‌ها به وجود می‌آورند که بايد بر آن‌ها غلبه کرد. به همین سبب است که در اين رويکرد، استفاده‌ی کورکورانه از الگوی توسعه‌ی کارآفرینانه‌ی يك کشور و اعمال آن برای کشور ديگر ناکاراست. ازآنجاکه تنها در اثر وجود ویژگی‌هایی همچون همگنی، تعادل و هم‌افزایی است که اکوسیستم توان پرورش کارآفرينان موفق را خواهد داشت، لازمه تشخیص و طراحی سیاست‌های مناسب برای توسعه کارآفرينی توجه به کلیه عناصر )کاستی‌ها يا نقاط قوت( اکوسیستم و شیوه تعاملات آن‌ها است. در چنین نگاهی ضعف در يك زيرسیستم يا نهاد می‌تواند بر عملکرد کلی اکوسیستم تأثیر داشته و علیرغم وجود نقاط قوت، همانند يك گلوگاه عمل نمايد.

با توجه به‌مرور ادبیات و پیشینه آکادمیک و عملیاتی این حوزه :

آموزش‌وپرورش، مکانیسم پشتیبانی، بودجه و امور مالی، سرمایه‌های انسانی، زیرساخت و چارچوب قانونی، فرهنگ حاکم و نهایتاً وضعیت بازار، المان‌های حیاتی و تأثیرگذار در موفقیت و ثبات یک اکوسیستم کارآفرینی بشمار می‌روند که وجود یا عدم وجود این اجزا در توانایی یک شرکت جهت حفظ و توسعه جایگاه رقابتی، بسیار قابل‌توجه و تعیین‌کننده هستند.

دکتر عرفان حاجی آخوندی مدرس دانشگاه